Τα σαρακατσάνικα τραγούδια είναι τα τραγούδια που δημιούργησαν οι ίδιοι οι Σαρακατσάνοι, αλλά και παραλλαγές (στον ήχο ή και στον στίχο) άλλων δημοτικών τραγουδιών από όλη την Ελλάδα, κυρίως από τα Άγραφα, τη Ρούμελη και την Αργιθέα, τα οποία προσάρμοσαν στο δικό τους ηχόχρωμα. Αυτά τα τραγούδια αντικατοπτρίζουν τον βίο των Σαρακατσαναίων σε όλες τις εκφάνσεις του. Είναι συνυφασμένα με περιστάσεις της Σαρακατσάνικης ζωής και είναι μέρος της πολιτιστικής μας παρακαταθήκης. Οι δυσκολίες της κακοτράχαλης ζωής τους, τα αυτοσχέδια νανουρίσματα της μάνας που κοιμίζει το παιδί, το μοιρολόι στο κατευόδιο του θανάτου, τραγούδια της ξενιτιάς, κοινωνικά σε κάθε λύπη και χαρά, της αγάπης, του γάμου, του πολέμου, είναι κυρίως τα θέματα που αγγίζουν και συγκλονίζουν τη λαϊκή ψυχή. Τα δημοτικά αυτά τραγούδια είναι κτήμα όλων, δεν είναι απλά στίχοι και νότες αλλά έχουν ευρύτερη κοινωνική σημασία. Βρέθηκαν στα χείλη μορφωμένων και αγράμματων, αρχόντων και φτωχών ανθρώπων της υπαίθρου. Αυτά τα τραγούδια και εν γένει η Ελληνική λαϊκή μουσική παράδοση έχουν δανειστεί από τους ήχους της βυζαντινής μουσικής (κλίμακες και διαστήματα, χρόες και φθορές). Ήδη από τον ιθ΄αιώνα έγιναν προσπάθειες καταγραφής των δημοτικών τραγουδιών, με απώτερο στόχο τη διατήρηση και ανόθευτη διάδοσή τους. Στη χειρόγραφη παράδοση τα πρώτα καταγεγραμμένα κοσμικά δημοτικά τραγούδια σε βυζαντινή σημειογραφία τα συναντάμε σε κώδικα του 17ου αιώνα (μονή Ιβήρων). Η μουσική καταγραφή των παραδοσιακών τραγουδιών απαιτεί επίπονη και χρονοβόρα προσπάθεια, καθώς και γνώσεις ειδικές, όχι μόνο μουσικής αλλά και ακουσμάτων. Η συγκεκριμένη καταγραφή του υλικού και η αξιολόγηση των επιμέρους σημειώσεων και διευκρινήσεων απαίτησε αμέτρητες ώρες εντρύφησης σε έγκυρες πηγές, προκειμένου να τεκμηριώσω τα τραγούδια του παρόντος βιβλίου, τα περισσότερα εκ των οποίων έχω καταγράψει σε επιτόπια έρευνα. Τα εν λόγω τραγούδια είναι τονισμένα όσο πιο απλά γίνεται, μιας και στο δημοτικό τραγούδι δεν ισχύουν απολύτως οι κανόνες της βυζαντινής μουσικής. Έτσι, δεν είναι εύκολο να αποδοθεί επακριβώς το κάθε μουσικό άκουσμα αυτών των τραγουδιών με τη βυζαντινή παρασημαντική (πολλώ δε μάλλον με την ευρωπαϊκή μουσική) και αυτό κυρίως γιατί ο κάθε ερμηνευτής βάζει την προσωπική του πινελιά στο κάθε τραγούδι. Επιπρόσθετα, τονίζω πως δε θα πρέπει να θεωρηθεί λάθος αν κάποιος ξέρει το τραγούδι σε διαφορετικό σκοπό, διότι από περιοχή σε περιοχή υπάρχουν διαφορές στα τραγούδια, τόσο στη μουσική όσο και στον στίχο. Στόχος και σκοπός της παρούσας συλλογής είναι η διατήρηση και η ανόθευτη διάδοσή τους, ενώ παράλληλα και η επεξήγηση των μουσικών τους δρωμένων. Το όλο εγχείρημα είναι μια ελάχιστη συμβολή στη γενική προσπάθεια περιφρούρησης και διατήρησης αλώβητου του πλούτου αυτών των τραγουδιών. Οι μουσικές καταγραφές των τραγουδιών ανήκουν στο επιστημονικό έργο της λαογραφίας. Μέσα από μια πληθώρα Σαρακατσάνικων τραγουδιών επέλεξα ως αντιπροσωπευτικά τραγούδια τα περισσότερο γνωστά και πολυτραγουδισμένα κι αφού άκουσα, ει δυνατόν, τους περισσότερους ερμηνευτές, τα κατέγραψα επιλέγοντας βασικά τις παλαιότερες ηχογραφήσεις που είχα στη διάθεσή μου και κυρίως όπως τα άκουσα από σαρακατσάνους ερμηνευτές σε παραδοσιακά γλέντια (επιτόπια έρευνα). Τους στίχους των τραγουδιών τους έχω αντλήσει από διάφορες συλλογές και από προφορικές αφηγήσεις Σαρακατσάνων τραγουδιστών, όπως διασώθηκαν από τους προγόνους τους από στόμα σε στόμα (επιτόπια έρευνα επίσης). Σε πολλά τραγούδια έχω παραθέσει σχόλια, καθώς και στοιχεία λαογραφίας και ιστορίας τόσα όσα να διευκολύνουν την κατανόηση των τραγουδιών και να δώσουν στον αναγνώστη μια σχετική εικόνα για τον βίο των Σαρακατσαναίων. Πρέπει να είμαστε ευτυχής σαν λαός, που παρά τις αντίξοες περιστάσεις, περισώσαμε ευλαβικά τα άσματα των πατέρων μας. Οφείλουμε όμως να τα μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενιές. Είναι στοιχεία της ταυτότητάς μας, είναι τα εθνικά μας μελωδήματα. Ελπίζω πως ακόμη υπάρχουν ζηλωτές και χαλκέντεροι γραμματικοί που θα προσπαθήσουν να καταγράψουν όσο ακόμα είναι καιρός τα πολύτιμα στοιχεία της παράδοσής μας, αγγίζοντάς τα με ευλάβεια και διατηρώντας τη γνησιότητά τους να τα παραδώσω στις ερχόμενες γενιές ανόθευτα και με όλα τα ειδικά χαρακτηριστικά τους.