Είναι ναι μεν ένα ενδιαφέρον βιβλίο,αλλά εμένα προσωπικά με μπέρδεψε σε αρκετά σημεία...

ΜΕΣΟ... ΤΕΧΝΗΣ!!! Λίτσα Κοντογιάννη

Την Ισμήνη Μπάρακλη την πρωτογνώρισα με το «Μυστικό της πεταλούδας», κι από τότε με μάγεψε τόσο η γραφή της, όσο και η προσωπικότητά της.

Και σε αυτό της πόνημα, ομολογουμένως πιο ώριμο, μας κρατά δέσμιους του τρόπου αφήγησής της, μέχρι τη τελευταία σελίδα του.

Μέσα από τα μάτια της κεντρικής ηρωίδας του βιβλίου, μιας δυναμικής γυναίκας με καταγωγή από τα Γιαννιτσά, βλέπουμε να εκτυλίσσεται η ιστορία της Ελλάδας, ο Μακεδονικός Αγώνας, η Κατοχή, η Χούντα. Σε καμιά περίπτωση δεν θέλει να μας κάνει μαθήματα ιστορίας, μιλάει απλά και με ειλικρίνεια και με απόλυτο σεβασμό για την κάθε εποχή και για τα ιστορικά γεγονότα που τη συνοδεύουν, κάνοντας το απλούστερο που μπορεί, όχι μόνο να αποτίνει φόρο τιμής σε αυτά, αλλά και στον Καραγκιόζη που αποτέλεσε αναπόσπαστο μέρος της.

Η αφήγησή της ξεκινά από τα Γιαννιτσά στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, συνεχίζει στη συμπρωτεύουσα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, φτάνει στην Αθήνα του 1967 και καταλήγει στο σήμερα.

Απόλυτα ανθρώπινες ιστορίες από αληθινούς ανθρώπους που αγαπούν, ερωτεύονται παράφορα, αγωνίζονται, πραγματικά δυνατές αδελφικές φιλίες, δυνατές οικογενειακές σχέσεις.

Παιδιά που αγωνίζονται για ένα καλύτερο αύριο, γονείς που αγωνίζονται για το καλύτερο για τα παιδιά τους.

Ένα βιβλίο που υμνεί τη ζωή και προσπαθεί ταυτόχρονα να εξορκίσει τον φόβο του θανάτου. Ένας τεράστιος μπερντές η ζωή, όπου παίζουν όλα, και η κακή αλλά και η καλή πλευρά της, και παρ’ όλες τις πίκρες και τη θλίψη που μας δίνει τις περισσότερες φορές, και τις αμέτρητες δυσκολίες, η συγγραφέας μας προκαλεί να μη παραιτούμαστε, να μετριάζουμε τους φόβους μας, να μάθουμε να τη χαιρόμαστε γιατί έχει και αμέτρητες χαρές και αστείρευτη γλύκα. Οφείλουμε πρώτα από όλα να μάθουμε να ζούμε!

Στο αίμα και τον χαλασμό του Μακεδονικού Αγώνα γεννιέται μια στιβαρή αντρική φιλία μεταξύ του Διονύση και του Δημητρού, η οποία δοκιμάζεται, δυσκολεύεται, στήνεται στα πόδια της ξανά και ξανά. Ο Δημητρός φεύγει στη Θεσσαλονίκη να μάθει την τέχνη του καραγκιοζοπαίχτη και γυρνά με μια κόρη, τη Δάφνη. Το κορίτσι αυτό, κόρη της επανάστασης, θ’ ακολουθήσει το δικό της μονοπάτι και θα ενταχθεί στη νεολαία Λαμπράκη τη δεκαετία του 1960 μέχρι να γνωρίσει τον έρωτα. Πόσο αιχμάλωτοι είμαστε των γονιδίων που μας κληρονομούνται; Πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από μια μοίρα που ξέρει τα πάντα για μας κι εμείς τίποτα για κείνη; Τι είναι πραγματικά ο Καραγκιόζης για την ελληνική φυλή; Πώς μπορούμε ν’ αποφύγουμε λάθη που διέπραξαν οι γονείς μας; Σε ποια φωλιά θα καταλήξει το χελιδόνι του βορρά, η Δάφνη;

Η Ισμήνη Μπάρακλη επιστρέφει με μια συγκινητική και συναρπαστική ιστορία που αναβιώνει τον Μακεδονικό Αγώνα από ανθρωπιστικής άποψης και είναι αφιερωμένη στον Καραγκιόζη, τον ξυπόλητο ήρωα των παιδικών μας χρόνων. Καταφέρνει να δημιουργήσει μια πολυεπίπεδη πλοκή και να φέρει στο φως ολοζώντανους χαρακτήρες που αλληλεπιδρούν και εργάζονται στη σκιά της Ιστορίας με τρόπο που με μάγεψε και με καθήλωσε. Με συνεχή πρωθύστερα και με έξυπνες λύσεις αφήγησης δημιουργεί μια ιστορία που ξεκινάει από τα Γιαννιτσά του 1907, φτάνει στη Θεσσαλονίκη του Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου, κάνει μια στάση στην Αθήνα του 1965 και καταλήγει στο σήμερα, με μια αναπάντεχη και λυτρωτική αποκάλυψη. Παρ’ όλο που γνωρίζουμε πρώτα τη Δάφνη και τον έρωτά της, τον Χρήστο, σύντομα οι ήρωες που αγκαλιάσαμε οπισθοχωρούν μπροστά στο μεγαλύτερο βάρος της αφήγησης που κρατούν στους ώμους τους ο Διονύσης και ο Δημητρός, μετέπειτα Νιόνιος και Μίμαρος, οι οποίοι δε ζουν απλώς μια δυνατή φιλία αλλά ο τρόπος που γνωρίστηκαν και μεγάλωσαν περιέχει κάποια μυστικά που καλύτερα θα ήταν να μείνουν κρυμμένα.

Θα ξεκινήσω λοιπόν κι εγώ με αυτές τις πολύ ενδιαφέρουσες προσωπικότητες, μιας και αποτελούν το όχημα της συγγραφέως να καταγράψει τις δικές της ανησυχίες γύρω από το νόημα της ζωής και τον ρόλο του θανάτου. Ψήγματα ανήσυχης σκέψης βρίσκουν τη φωνή τους μέσα κυρίως από τον Μίμαρο, δημιουργώντας ένα σημαντικό απάνθισμα φιλοσοφικών στοχασμών που δεν κουράζουν, αντίθετα, με τις σποραδικές τους εμφανίσεις και τη διαχρονική αλήθεια που αντιπροσωπεύουν δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για τον αναγνώστη να σκεφτεί, να αναρωτηθεί και να ξεκινήσει μια δική του εσωτερική αναζήτηση. Η συγγραφέας δεν παρασύρεται πουθενά, ξέρει πότε πρέπει να σταματήσει και με τι ποσότητα να μπολιάσει ένα έτσι κι αλλιώς ενδιαφέρον κείμενο, αν εξαιρέσει κανείς το τελευταίο κεφάλαιο της ιστορίας, όπου παραθέτει απλόχερα όσα δικά της στέρησε από τον αναγνώστη. Δε γίνεται να μην κοντοσταθείς σε αυτήν τη διαχρονική αλήθεια: «Στη ζωή, παιδί μου, είμαστε μουσαφιραίοι και τίποτε άλλο» (σελ. 36), ούτε να προσπεράσεις λαχανιασμένος από τις αναπάντεχες εξελίξεις αυτές τις προτάσεις: «…τίποτα άλλο δεν είναι ο άνθρωπος παρά τα συναισθήματα που γέννησε στους άλλους. Η σούμα τους. Γιατί δεν έχεις τίποτε άλλο να κρατήσεις στα χέρια την ώρα που αποχωρείς. Είσαι γυμνός. Κρατάς μόνο όσα ένιωσαν οι άλλοι εξαιτίας σου. Αυτά θα σε ζεστάνουν» (σελ. 303). Και θες, παρακαλάς, ν’ απαγκιστρωθείς από τις εξελίξεις για να μείνεις αγκαλιά με αυτές τις προτάσεις και να ξεκινήσεις τον δικό σου ανηφορικό Γολγοθά, να σκεφτείς, να αναλογιστείς…

Η ζωή του Μίμαρου, που μαθητεύει στον ξακουστό Χαρίλαο της Θεσσαλονίκης, είναι απόλυτα συνυφασμένη με τον Καραγκιόζη κι από ένα σημείο και μετά γίνονται ένα. Ο τρόπος σκέψης και ζωής της ταπεινής αυτής φιγούρας και ο τρόπος με τον οποίο στήνεται μια παράσταση, το πώς επηρεάζει τον κόσμο, η ατμόσφαιρα που δημιουργείται κάθε φορά σφυρηλατούν την αντίληψη και την κοσμοθεωρία του πατέρα της Δάφνης. Δεν έχουμε εγκυκλοπαιδικά στοιχεία που ίσως βάραιναν την αφήγηση, μιας και έχουμε ήδη φιλοσοφικές σκέψεις που κοσμούν την πλοκή κι έτσι βιώνουμε εκ των έσω την εμπειρία μιας παράστασης. Απόλυτα συνυφασμένη είναι η ζωή μας με τα καμώματα του Καραγκιόζη: «…μέσα από τη φωνή του μιλάει όλη η νοστιμάδα της ελληνικής φυλής» (σελ. 70). Και παρακάτω: «Ο Καραγκιόζης δε χωρά σε λέξεις. Είναι η ψυχούλα του καθενού που θα μπει στο μαγαζί για να ξεχάσει τον πόνο της, να διασκεδάσει. Ξέρεις τι βάρος είναι αυτό; Ασήκωτο. Και για να την ξαλαφρώσεις, πρέπει να πλερώσεις με ψυχή. Ίσο αντίτιμο» (σελ. 209). Έχουμε λοιπόν μια αναγνώριση της σημασίας του έργου των σκιοπαιχτών κι έναν συγκινητικό φόρο τιμής: «Βασανισμένοι άνθρωποι, πονεμένοι μέχρι το μεδούλι, να προσφέρουν απλόχερα το γέλιο. Με ποια δύναμη ψυχής» (σελ. 82);

Η περίοδος μάθησης του Δημητρού δίπλα στον έμπειρο καραγκιοζοπαίχτη Χαρίλαο στη Θεσσαλονίκη δίνει την ευκαιρία στη συγγραφέα να περάσει πίσω από το πανί και να νιώσει μέσα της κάθε απόσταγμα ψυχής που αφήνει η εμπειρία στα ροζιασμένα χέρια των υπέροχων αυτών ανθρώπων. Η ιστορία του θεάτρου σκιών περνάει μέσα από τις σκέψεις, τις απόψεις και όλο το είναι του Χαρίλαου κι από κει στον Δημητρό ή Μίμαρο. «Τούτη η τέχνη είναι για λίγους. Για εκλεκτούς. Θέλει σιωπή, για να τη νιώσεις να κυλάει μέσα σου. Μόνο έτσι» (σελ. 208). Τα ονόματα μαθητή και δασκάλου φυσικά παραπέμπουν στον Χαρίλαο Πετρόπουλο, πασίγνωστο καραγκιοζοπαίχτη της Θεσσαλονίκης και μαθητή του Μίμαρου και στον Δημήτρη Σαρδούνη που έγινε ευρύτερα γνωστός με αυτό το παρωνύμι, έναν από τους μεγαλύτερους καραγκιοζοπαίχτες και ουσιαστικά εφευρέτη αυτής της μορφής τέχνης, μιας και κατάφερε ν’ απαγκιστρώσει τον Καραγκιόζη από την τουρκική παράδοση και να του δώσει ελληνική νοοτροπία, να στήσει το σαράι και την καλύβα, να χρησιμοποιήσει ασετιλίνη κ. π. ά. Όλα όσα διαδραματίζονται στο μυθιστόρημα είναι προϊόν συναρπαστικής μυθοπλασίας και συγκροτούν ένα ολοζώντανο σκηνικό ανθρώπων και περιστατικών.

Ευρηματικός είναι ο τρόπος ένταξης των πρωταγωνιστών στο μυθιστόρημα και στη συνέχεια η γνωριμία τους, μιας και αντικαθρεφτίζει ακριβώς τις συνθήκες ζωής και αγώνα στη Μακεδονία της φωτιάς και του πολέμου. Κι όσο μεγαλώνουν, αντρώνονται και ακολουθούν το κάλεσμα της ζωής τους τόσο πιο περίτεχνα και όμορφα στήνεται γύρω τους ο καμβάς μιας ενδιαφέρουσας και εξελικτικής πορείας. Τα Γιαννιτσά και η Θεσσαλονίκη καλωσορίζουν τον αναγνώστη και του συστήνουν ανθρώπους που θα σημαδέψουν τους δύο άντρες και θα τους ωριμάσουν, την Εβραία Νίνα, την αντάρτισσα Πηνελόπη κ. ά. Με την ίδια πιστότητα καταγράφει η συγγραφέας και τα συναισθήματα ενός κομμουνιστή που τελικά διώκεται για τις ιδέες του και ξαποστέλλεται στη Γυάρο. Η πίκρα του ανθρώπου που ζητείται να προδώσει την ίδια του την πίστη είναι κι αυτή ανάγλυφη και βρέθηκα να παρακαλάω κρυφά να μην προδώσει την πίστη και τα ιδανικά του. Πώς ήταν η εξορία; «Από πέτρα, άλλο τίποτα, όρεξη να ‘χεις να σηκώνεις» (σελ. 96).

Ενδιάμεσα λοιπόν, όπως προείπα, παρακολουθούμε τη ζωή της κόρης του Δημητρού, της αρχιτέκτονος Δάφνης, που με αφορμή μια κηδεία το 1982 ξαναβλέπει τον έρωτα της ζωής της, τον Χρήστο, κι αρχίζει να θυμάται τα παιδικά της χρόνια κι όσα γεγονότα οδήγησαν σε μια αγάπη μεγάλη αλλά καταδικασμένη να σβήσει εν τη γενέσει της. Χωρισμένη με παιδί, αποφασίζει να πάει μαζί του πίσω στα Γιαννιτσά, όπου βρίσκει τα πάντα αλλαγμένα και με τη βοήθεια του Μίμαρου κάνει μια σημαντική αναδίφηση και συμπληρώνει όσα κομμάτια του παζλ της έλειπαν. Είναι κι εκείνη μια σημαντική προσωπικότητα, γεμάτη αντιθέσεις, που φτάνει πλέον να είναι ό,τι θέλησε κάποτε ν’ αποφύγει. Ο Χρήστος, που είδε ξανά δεκαπέντε χρόνια μετά, της ξυπνάει τον παλιό της εαυτό «… και τότε θύμωσε μαζί της. Με αυτό που είχε αρχίσει να γίνεται», γιατί «ως σπόρος αδούλωτης γενιάς ποτέ δε μυξόκλαιγε σε πληγές και απώλειες ενώ τώρα άρχισε να αφήνεται»! Πράγματι, το χελιδόνι αυτό ήταν: «…άνθρωπος της γενιάς της. Μιας γενιάς που εντασσόταν σε μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία. Ήταν μια γενιά επανάστασης που σύντομα όμως έγινε η γενιά της αφθονίας της ύλης στο πλαίσιο μιας καρικατούρας πολιτισμού που βασίστηκε εξολοκλήρου εκεί. Σίγουρα όμως μιας γενιάς που είχε πλήρη άγνοια σχετικά με τον θάνατο, όπως είχε σχεδόν πλήρη άγνοια για οτιδήποτε έχει αληθινή σημασία. Της ύπαρξης που λάμπει μέσα από σένα και δε χάνεται ποτέ» (σελ. 336).

Αντίθετοι χαρακτήρες ο Χρήστος κι η Δάφνη, από εύπορη οικογένεια με λυμένα τα βιοποριστικά προβλήματα εκείνος, επαναστάτρια κατά της κοινωνικής αδικίας και αγωνίστρια εκείνη, υπάκουος στον πατέρα του αυτός, ελεύθερη και ανεξάρτητη αυτή. Είναι μια σχέση καταδικασμένη που πρόλαβε όμως να ρουφήξει όλους τους χυμούς που δικαιούνταν και η επανασύνδεσή τους πάνω από ένα φέρετρο θα κινήσει τους μοχλούς για κάτι που μόνο ένα έξυπνο μυαλό σαν της Ισμήνης Μπάρακλη μπορούσε να βρει. Κι εδώ λοιπόν έχουμε ενδιαφέρουσες και σύνθετες προσωπικότητες, διεισδυτική σκιαγράφηση χαρακτήρων, σωστή εμβάθυνση και έμπειρη ψυχολογική ματιά. Μου έκανε εντύπωση η σχέση του Χρήστου με τον πατέρα του: «Η πατρική φιγούρα για τον Χρήστο ήταν η απόμακρη σκιά των παιδικών του χρόνων που έσερνε μαζί της ρίγη φόβου. Εκείνος ο φόβος με τα χρόνια μεταλλάχθηκε σε θυμό και μετά ισορρόπησε σε μια αδιαφορία, ίσως μια φυσική αποδοκιμασία στο πρόσωπό του, που πάντα θα του θύμιζε τον αδύναμο εαυτό του που δεν κατάφερε ποτέ να συγκρουστεί μαζί του μετωπικά» (σελ. 27). Ναι, οι γονείς του Χρήστου είναι σα να ζητούν απελπισμένα ν’ ανασάνουν αφηγηματικά στο πλάι του παιδιού τους, μιας και έχουν σαφώς δευτερεύοντα ρόλο στο μυθιστόρημα, έχουν όμως ένα παρελθόν κι ένα παρόν, η μάνα διωγμένη από την Πόλη, γεμάτη μυρωδιές και μαγειρικό ταλέντο, αγάπη και ενδιαφέρον για τη Δάφνη, ο πατέρας μ’ ένα τραγικό μυστικό θανάτου: «Ετούτος έμοιαζε με έναν ιδιοφυή κόμπο που καμία δύναμη δεν μπορούσε να λύσει» (σελ. 30).

Το μυθιστόρημα είναι γεμάτο λυρισμό και λεκτική ομορφιά. Άψυχα και έμψυχα ζωντανεύουν απαράμιλλα και στρωτά, οι χαρακτήρες εξελίσσονται, τα γεγονότα καταγράφονται παραστατικά και στολίζονται με λέξεις και φράσεις διαλεγμένες προσεκτικά, αν και με άφθονες εκτεταμένες παραγράφους που θα μπορούσαν να είχαν κοπεί σε μικρότερα κομμάτια για να ξεκουράζουν το μάτι του αναγνώστη. Είναι πολύ δυνατή για παράδειγμα η αγάπη με την οποία περιβάλλει η συγγραφέας τα κατ’ επίφασιν άψυχα κτίσματα, τους δίνει πρωτόφαντη ζωή και ανάσα, η συμπεριφορά της Δάφνης μέσα σε αυτά πριν κατεδαφιστούν δείχνουν άνθρωπο με αγάπη, διαίσθηση και ανοιχτό μυαλό, όχι μια ψυχρή επαγγελματία. «Τα σπίτια έχουν ζωή, ανασαίνουν, τα ακούω κάθε φορά πριν μπει η μπουλντόζα. Κλαίνε, γελάνε, μιλούν ακατάπαυστα, να προλάβουν να πουν την ιστορία τους πριν τσακιστούν… Όσα είδαν, όσα άκουσαν, όσους γέννησαν κι άλλους τόσους που ξεπροβόδισαν» (σελ. 16-17). Αυτή η ποιητικότητα διαπνέει και όλο το μυθιστόρημα, με φροντισμένα καλολογικά στοιχεία, παρομοιώσεις και μεταφορές, να δίνουν μια υπέροχη διάσταση, αντίβαρο στον σκληρό ρεαλισμό της καθαυτής ιστορίας. Τα χέρια του έτρεμαν, τα δάχτυλά του ίδιες μαρίδες έξω από το νερό» (σελ. 46). Ή: «Κι όταν σταμάτησε να ανασύρει τις μαλαματένιες χάντρες από το πολύτιμο κομπολόι της μνήμης της, κι έπαψαν τα χάχανα, εκείνη σοβάρεψε απότομα και σαν αν έχασε η συζήτηση μεμιάς το χαρούμενο χρώμα της» (σελ. 82). Και αλλού: «… γνώριζε να ρουφά τους κραδασμούς της ζωής και να τους μαλακώνει» (σελ. 94).

«Το χελιδόνι του βορρά» είναι ένα αρμονικό σύνολο συναρπαστικών περιπετειών, εσωτερικής αναζήτησης, καταγραφής ενός κόσμου σκιών που μεγάλωσε κι ευτυχώς μεγαλώνει ακόμη γενιές και γενιές θεατών και ολοκληρωμένων χαρακτήρων. Είναι ο Καραγκιόζης και ο Μίμαρος, η Δάφνη και ο Χρήστος, είναι η Ελλάδα μετά τον πόλεμο και η Ελλάδα της Αλλαγής, είναι όσα νιώθουμε μέσα μας και όσα δείχνουμε έξω, είναι η διαρκής αναζήτηση ενός καλύτερου εαυτού κι ενός πιο φωτεινού αύριο. Λυρικό, δυνατό, ρεαλιστικό κι αισιόδοξο, με ταξίδεψε και με συγκίνησε.

Ξεκινώντας να γράφω τον σχολιασμό μου για το βιβλίο της Ισμήνης Μπάρακλη έψαχνα ταυτόχρονα να βρω και πως θα το τιτλοφορήσω. Μου ήρθε στο μυαλό μια ερώτηση ενός κυρίου που με είδε να το διαβάζω στο τραμ. Την ώρα που σηκώθηκα για να κατέβω με ρώτησε αν «Το χελιδόνι του Βορρά» έφερε την Άνοιξη. Η αλήθεια είναι ότι του απάντησα λίγο λακωνικά καθώς ήμουν ακόμα στην αρχή του βιβλίου και του είπα ότι όταν τον ξαναδώ – τον έχω πετύχει δυο τρεις φορές ακόμη – και το έχω τελειώσει θα του πω με περισσότερη σιγουριά. Τώρα που έκλεισα και την τελευταία του σελίδα μπορώ να σας ομολογήσω ότι τελικά το βιβλίο της Ισμήνης πραγματικά έφερε την Άνοιξη αφήνοντας πίσω του όμως μια γλυκόπικρη γεύση.

Τι να θέλει άραγε η ζωή από εμάς; Αναζητά ανταλλάγματα για να μας χαρίσει την ευτυχία, την ψυχική ηρεμία, την αγάπη; Συμβιβαζόμαστε άραγε ποτέ με την ιδέα του θανάτου; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που θέτει η Ισμήνη Μπάρακλη στις σελίδες του βιβλίου της ξεδιπλώνοντας τις ιστορίες των ηρώων της. Αλληγορικός ο τίτλος του βιβλίου αλλά και του άρθρου θα τολμήσω να πω.

Η Δάφνη είναι μια δυναμική γυναίκα, αρχιτέκτονας στο επάγγελμα και μεγαλωμένη στα όμορφα Γιαννιτσά, θα γυρίσει πίσω στο παρελθόν της μνήμης της όταν θα συναντήσει σε μια κηδεία τον άνθρωπο που ερωτεύτηκε στα φοιτητικά της χρόνια. Αναμνήσεις μια ζωής θα ζωντανέψουν στα μονοπάτια του μυαλού της για να τη γυρίσουν πολλά χρόνια πίσω και να τη φέρουν απέναντι σε ανθρώπους που τη σημάδεψαν προτού καν εκείνη γεννηθεί.

Με φόντο την ιστορία της Ελλάδας και της πολιτιστικής της κληρονομιάς θα έρθουν στο φως ιστορίες παιδιών της ελληνικής γης που θα ξετυλίξουν το κουβάρι μιας ζωής στην πόλη των Γιαννιτσών. Αυτή η παραμυθένια πολιτεία θα γίνει ένας ζωντανός μπερντές που θα πρωταγωνιστήσουν κάθε λογής ανθρώπων. Δειλοί, ήρωες, εχθροί, φίλοι, εραστές, αδέλφια, γονείς, παιδιά. Στην Κεντρική Μακεδονία του προηγούμενου αιώνα ένα μωρό παλεύει για τη ζωή του μέσα σε μια φλεγόμενη καλύβα, δύο αδέλφια αναζητούν την εκδίκηση μπροστά από το μνήμα του πατέρα τους, ένα κορίτσι με μαρμαρωμένα πόδια θα αποχωριστεί τον εξόριστο πατέρα της. Η δίνη της ιστορίας θα τρυπώσει τόσο ύπουλα στις ζωές τους που θα τις συνταράξει.

Σχέσεις ανθρώπων, σχέσεις ζωής ξετυλίγονται στις σελίδες του βιβλίου της Ισμήνης Μπάρακλη που πορεύονται μέσα από γεγονότα της ιστορίας μας υπενθυμίζοντας μας το μονοπάτι που έχουμε χαράξει όλοι μας περνώντας από τούτον τον κόσμο. Αδελφικές φιλίες, παθιασμένοι έρωτες, σφιχτοί οικογενειακοί δεσμοί αναδύονται μέσα από τη λυρική γραφή της ταξιδεύοντας μας στον χρόνο ενός παρελθόντος που ζωντανεύει πίσω από το πανί ενός μπερντέ σαν μια παράσταση ενός καραγκιοζοπαίχτη που ατενίζει αφηρημένα την έννοια του χώρου και του χρόνου, του παρελθόντος και του παρόντος αλλά και του μέλλοντος που μας περιβάλλει.

Ένα ταξίδι ζωής μέσα από τα δεινά της ελληνικής ιστορίας με αναφορές στον Μακεδονικό Αγώνα, στην Κατοχή, στη Χούντα. Παιδιά που μεγάλωσαν παλεύοντας για ένα καλύτερο αύριο, γενιές που μόχθησαν για την ελευθερία της ψυχής και του πνεύματος. Η συγγραφέας υμνεί και την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας κάνοντας λόγο για την τέχνη του καραγκιοζοπαίχτη που είναι συνυφασμένη με τη λαϊκή μας παράδοση. Ιδιαίτερη μνεία θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η αναφορά της στο όνομα ενός μεγάλου καραγκιοζοπαίχτη, του Δημητρίου Σαραντούνη από την Πάτρα, του Μίμαρου όπως τον αποκαλούσαν, αλλά και όπως αποκαλεί έναν από τους βασικούς της ήρωες, που επέφερε καινοτομίες σε πρόσωπα και θέματα εξελληνίζοντας οριστικά τον Καραγκιόζη. Οι ήρωες του βιβλίου θυμίζουν μορφές που αγαπήσαμε ως παιδιά χαζεύοντας εκστασιασμένοι τις χάρτινες φιγούρες να λαμβάνουν σάρκα και οστά μέσα από τα χέρια του καραγκιοζοπαίχτη. Οι περιγραφές των τόπων που εκτυλίσσεται η πλοκή της ιστορίας που έχει πλέξει η Ισμήνη μας ταξιδεύουν σε μια Ελλάδα που μάτωσε αλλά δεν λιγοψύχησε δένοντας μεταξύ τους τις εποχές που σφράγισαν την Ιστορία της.

Η Ισμήνη Μπάρακλη μοιάζει σαν να θέλει να ξορκίσει τον φόβο του θανάτου γράφοντας «Το χελιδόνι του Βορρά». Ένα βιβλίο που μιλάει για τις απώλειες της ζωής μας. Εκείνες που χάραξαν την ψυχή μας και την πότισαν με θλίψη αλλά και με γλυκόπικρες αναμνήσεις. Το βιβλίο της όμως μιλάει και για τον λόγο της ανθρώπινης ύπαρξης χαρακτηρίζοντας την ζωή ως ψευδαίσθηση σε ένα θέατρο σκιών που περνά βιαστικά μπροστά από τα μάτια μας. Θα πρέπει να μάθουμε να διαιρούμε τους φόβους μας ώστε να διασκεδάζουμε τη ζωή, να την αφουγκραζόμαστε και να χαιρόμαστε τις αλλαγές της και όχι να παραιτούμαστε αλλά να τρέφουμε μέσα μας την ελπίδα. Η ζωή έχει πολλές δυσκολίες, λύπες και απώλειες. Έχει όμως και χαρές, χαμόγελα και αγάπη. Από την αγάπη θα πρέπει να στηριζόμαστε γερά για να προχωράμε μπροστά με αισιοδοξία.

Διάβασα το Χελιδόνι του Βορρά σε μια δύσκολη προσωπική στιγμή.Ακολουθώ την κυρία Μπάρακλη σε κάθε της δημιούργημα γιατί οι ιστορίες της είναι ανθρωποκεντρικές,διδακτικές κ η πένα της τόσο μα τόσο ποιητική!!!!Θα ξαναπώ ότι το διάβασα σε μια δύσκολη για μένα στιγμή.Παρακολουθώ τον πατέρα μου να δίνει τον αγώνα του...Προσωπικά για μένα αυτό το βιβλίο είναι ένας Υμνος στον πατέρα που λες κ το ήξερε η κ.Μπάρακλη να το εκδόσει την κατάλληλη για μένα στιγμή.Ενα υπέροχο μυθιστόρημα που μας πηγαίνει με όμορφο τρόπο από το σήμερα στο χτες,που μας θυμίζει την ιστορία του μακεδονικού αγώνα,που μας καλεί σε αυτογνωσία κ αυτοκριτική...Αξίζει πραγματικά να μπει στην βιβλιοθήκη του καθενός!

Ισμήνη Μπάρακλη-Το χελιδόνι του Βορρά-εκδόσεις Ψυχογιός

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

«Πόσο ακριβή, αλήθεια, είναι η ζωή για να τη ξοδεύουμε στο τίποτα;»

Είναι το έβδομο μυθιστόρημα της συγγραφέως εκτός των τριών παιδικών που έχει στο ενεργητικό της. Το πρώτο της που διάβασα. Μπορώ να το χαρακτηρίσω ως ανάλαφρο βιβλίο αφού το διάβασα σε πολύ λίγες μέρες. Δεν κουράζει. Αντίθετα σε ταξιδεύει. Η Δάφνη είναι η ηρωίδα της. Μια δυναμική αρχιτέκτονας που κατάφερε να προσπεράσει τα δύσκολα εμπόδια που της έβαλε η ζωή. Από πολύ μικρή δυο ήταν οι άνθρωποι που ήταν το παν για εκείνη. Ο πατέρας της ο Δημητρός ή Μίμαρος, ο καραγκιοζοπαίχτης και ο Νιόνιος ο μπουζουξής. Δυο άνθρωποι που αν και αγράμματοι της έδωσαν την αγάπη, την αξιοπρέπεια, την ελευθερία και όλα εκείνα τα ιδανικά που χρειάζεται ένας άνθρωπος για να γίνει δυνατός. Μέσα από τον μεγάλο της έρωτα των φοιτητικών χρόνων, θα δούμε τη ζωή της να περνά ως κινηματογραφική ταινία, ως ένα ρεσιτάλ που οι νότες τη σηκώνουν άλλοτε ψηλά και άλλοτε τη κατεβάζουν στα χαμηλά. Την έκαναν πιο δυνατή αυτά τα σκαμπανεβάσματα; Θα το κρίνουν οι αναγνώστες.

Πηγαίνοντας μπρος και πίσω στον χρόνο θα φανούν κι άλλα πρόσωπα που θα τη σημαδέψουν. Η αφήγηση θα ξεκινήσει από τα Γιαννιτσά, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Βαλτότοπος τότε το χωριό της, φτώχια, απλωμένος παντού ο φόβος και ο τρόμος οι Κομιτατζήδες. Πολλές όμορφες, ποιητικές περιγραφές φωτογραφίζουν το χώρο και τη ζωή που θα ακολουθήσει. Τόσο λεπτομερείς περιγραφές που ο αναγνώστης μεταφέρεται μαζί της στο χρόνο και το τόπο. Θεσσαλονίκη, Αθήνα και Παρίσι θα ταξιδέψει για να γνωρίσει κι άλλα πρόσωπα που θα παίξουν μικρό ή μεγάλο ρόλο στη ζωή της. Πρόσωπα που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη ζωή του πατέρα της και έμμεσα στην ίδια.

Μαθαίνουμε στη ροή της ιστορίας πώς η Δάφνη κάθεται σε μια καρέκλα με μαρμαρωμένα πόδια, αδύναμη να πετάξει και να πάρει τη ζωή στα χέρια της. Ο Νιόνιος, φίλος του πατέρα της στάθηκε ο ίδιος ακλόνητο στήριγμα στη θέση του όταν συνέλαβαν τον πατέρα της για τα πιστεύω του. Ο Νιόνιος τη βοηθά και την αναγκάζει να προχωρήσει. Το πείσμα, ο μοναδικός της οδηγός. Τον πατέρα της, στην εξορία του ζητούν να κάνει δήλωση για να τον αφήσουν ελεύθερο. Να πάει στη κόρη του. Διαβάζουμε στη σελίδα 45: «Δήλωση, Ότι πιο πολύτιμο είχε να τους παραδώσει. Την αξιοπρέπεια, τον ίδιο του τον εαυτό, τους αγώνες του, τα πιστεύω του. Πώς θα μπορούσε να προδώσει όλα αυτά με μια τζίφρα;» Η Δάφνη δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από τη μοίρα της. Από αυτή που τη γαλούχησε ο πατέρας της. Μα και η μάνα της που ήταν αγωνίστρια. Μπορεί να μην την έζησε γιατί ήταν στο βουνό και είχε αντιστασιακή δράση αλλά γράφτηκε στο.DNA της. Μπλέχτηκε μεγαλώνοντας στη γενιά του 1-1-4, στους Λαμπράκηδες, συνελήφθη αλλά αφηνόταν και πάλι ελεύθερη. Μέχρι που ήρθε η δικτατορία και κατάφερε να φύγει στο Παρίσι όπου ζυμώθηκε με όλους τους διανοούμενους, εργάστηκε και πήρε το πτυχίο της μέχρι να επανέρθει η δημοκρατία στην Ελλάδα.

Με μεγάλες προτάσεις στις περιγραφές, με μικρές όπου χρειαζόταν η δράση, με μικρά κεφάλαια για να γλιστρούν οι σελίδες γρήγορα, η Ισμήνη Μπάρακλη βάζει τους ήρωες της να έχουν τη δική τους ατομική ευθύνη στο ιστορικό γίγνεσθαι. Άλλωστε ο λαός γράφει την ιστορία θελημένα ή αθέλητα. Παίρνοντας ο ίδιος τις αποφάσεις ή ακολουθώντας τα παιχνίδια των Μεγάλων.

Εκτός όμως από τα ιστορικά γεγονότα που έζησαν οι ήρωες της, η συγγραφέας θέτει και μερικά ερωτήματα αυτογνωσίας που αν δεν προβληματιστούμε ως αναγνώστες και δεν τα λύσουμε η ζωή θα προχωρά κι εμείς θα στεκόμαστε ως απλοί θεατές. Όπως για τη μοναξιά, για το θάνατο, για το φόβο, για τη προσωπική μας φυλακή αλλά και κάνοντας απολογισμό για «τη γενιά της επανάστασης που σύντομα έγινε η γενιά της αφθονίας της ύλης στο πλαίσιο μιας καρικατούρας πολιτισμού που βασίστηκε εξ ολοκλήρου εκεί.»

Σελ 98: «Τα μεγαλύτερα ψέματα είναι αυτά που λέμε στον ίδιο μας τον εαυτό για να δικαιολογούμε τις πράξεις μας»

Σελ 144: «Το τελευταίο καιρό σταμάτησα τις εκπτώσεις. Έγινα αυστηρός με τα θέλω μου. Αλλάζουν οι άνθρωποι ναι αλλάζουν…. Όταν τα βρίσκουν με τον εαυτό τους»

Σελ 230: «Πώς είσαι λεύτερη καημένη; Στη φυλακή σου ζεις και δεν το ξέρεις. Στη φυλακή του νου σου. Όταν θα γίνεις λεύτερη, κανείς δεν θα σου φταίει….»

Σελ 316:: «‘Ένας θάνατος μπορεί να σε λιώσει, μπορεί όμως να σου δώσει φτερά να πετάξεις. Το πώς θα τον κουλαντρίσεις εξαρτάται από σένα»

Το κουβάρι της ιστορίας μένει να το ξετυλίξουν οι αναγνώστες. Καλοτάξιδο να είναι!