Γιάννα Δημητριάδη-Τα γέλια του θανάτου-Εκδόσεις Άπαρσις

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Κάθε βιβλίο το βαθμολογείς όπως το νιώθεις, τι αποκομίζεις και τι μαθήματα παίρνεις από αυτό. Εγώ το βαθμολογώ με 4 γιατί πιστεύω ότι κέρδισα πολλά. Όσοι διαβάσουν τη πρόταση μου θα με δικαιολογήσουν.

Μόλις τελείωσα το βιβλίο-ημερολόγιο του θανατοποινίτη του Εμφυλίου Αντώνη Δημητριάδη. Γραμμένο από την κόρη του και δημοσιογράφο Γιάννα. Ενδιαφέρον για όσους έζησαν εκείνα τα μαύρα πέτρινα χρόνια αλλά και τους οικείους τους που βίωσαν τον εξευτελισμό και την περιφρόνηση των κρατούντων εκείνης της εποχής. Ενδιαφέρον ακόμη και για όσους δεν θέλουν να ξεχάσουν εκείνα τα χρόνια, να μη μπουν στη λήθη τα χρόνια της σύγχρονης ιστορίας.

«Μεσούντος του Εμφυλίου Πολέμου, ο στρατιώτης Αντώνης Δημητριάδης καταδικάζεται τετράκις σε θάνατο για την άρνησή του να σηκώσει όπλο εναντίον των ανταρτών. Θα περάσει τα επόμενα οκτώ χρόνια της ζωής του στις φυλακές, περιμένοντας την εκτέλεσή του. Το χρονικό της πρώτης τετραετίας του εγκλεισμού του, όπως την κατέγραψε ο ίδιος σε παράνομο ημερολόγιο στις Φυλακές Αβέρωφ. Ο Αντώνης Δημητριάδης, ήταν ένα ακόμα θύμα του αδελφοκτόνου εμφυλίου. Ένας άνθρωπος που ανέβασε τις έννοιες της ανθρωπιάς και της αξιοπρέπειας σε πολύ υψηλά επίπεδα. Μια διήγηση που δείχνει πόσο σκληρός είναι ένας εμφύλιος πόλεμος, πόσα τραύματα δημιουργεί και πόση ανάγκη έχουμε να αφήσουμε πίσω μας το διχασμό κοιτώντας μόνο μπροστά για ένα καλύτερο αύριο για την πατρίδα μας, για όλους τους Έλληνες και τις Ελληνίδες».

Το βιβλίο αυτό, μόνο 105 σελίδων αρχίζει με το σημείωμα του πρώην δημάρχου της Νέας Σμύρνης Γιώργου Κουτελάκη. «Η Νέα Σμύρνη αντιστέκεται» δίνοντας συγκλονιστικές άγνωστες εικόνες αλλά και ιστορικά στοιχεία στον αναγνώστη για να γνωρίσει την εποχή αλλά και την οικογένεια του θανατοποινίτη Αντώνη Δημητριάδη. Τη καταγωγή, τη ζωή του αγωνιστή αλλά και παράλληλα για τη δράση της ΕΠΟΝ, του ΕΛΑΣ, των αντιστασιακών άλλων οργανώσεων όπως τη ΜΙΔΑΣ 614. Ακόμη μας γνωρίζει την Νέα Σμύρνη στην απελευθέρωση και στα χρόνια του Εμφυλίου. Μας μιλά για τα «πάθη και τα μίση στο κόκκινο» σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, με τα στρατοδικεία να δουλεύουν υπερωρίες, για τις φυλακές, τις εξορίες που γέμιζαν ασφυκτικά. Για τη μητέρα του Αντώνη Δημητριάδη που ήταν ήδη στις φυλακές ως θανατοποινίτης και που έτρεχε από πόρτα σε πόρτα προσπαθώντας να σώσει τον γιο της από το εκτελεστικό απόσπασμα. Δήμαρχος της Ν. Σμύρνης εκείνη την εποχή όπως αναφέρει ο κ. Κουτελάκης ήταν ο Πέτρος Περιμένης, διορισμένος δήμαρχος της σκληρής δεξιάς κυβέρνησης Τσαλδάρη. Αυτός συνάντησε την Μαιρούλα Δημητριάδη και αυτός την έδιωξε αυταρχικά και άσπλαχνα. Μη ικανοποιώντας το αίτημα της, «για ένα χαρτί μια ζωή». Το έγκλημα του Αντώνη Δημητριάδη; Ήταν αριστερός και για τους αριστερούς δεν υπήρχε περισσευούμενο έλεος εκείνη τη περίοδο, ούτε καν από τις δημοτικές αρχές καθώς ήταν στυλοβάτες της εθνικοφροσύνης. Και τα μιάσματα έπρεπε να εξοντωθούν…»

Τα γέλια του θανάτου λοιπόν… Ποιος θα τολμούσε από μας να γελάσει όταν του απαγγέλουν κατηγορίες στέλνοντας τον στο θάνατο; Όταν ο βασιλικός επίτροπος βγάζει την ετυμηγορία «να τυφεκιστεί, το δε κρανίο του να συντριβεί δια του υποκοπάνου του όπλου, να αποτεφρωθεί, η δε τέφρα του να διασκορπιστεί έξωθεν των συνόρων, ίνα μη μολύνει το πάτριο έδαφος»; Το ελάχιστο που μπορείς να νιώσεις ως αναγνώστης είναι το σοκ, το ρίγος, η σιχασιά για τους κρατούντες της τότε εξουσίας. Με την απλή γλώσσα, στο α’ ενικό βιώνεις το οδοιπορικό του από φυλακή σε φυλακή και η αγωνία του κάθε λεπτού σε συγκλονίζει. Τα γεγονότα που αφηγείται ο ίδιος διαδραματίζονται από το 1947 έως το 1951. Μα τα βάσανα και το κυνηγητό συνεχίζονται μέχρι και τη πτώση της χούντας. Στο βιβλίο συμπεριλαμβάνονται φωτογραφίες του Αντώνη Δημητριάδη, ζωγραφιές αλλά και αποφάσεις των στρατοδικείων. Υπάρχει επίσης ένα ενδιαφέρον επίμετρο της Βασιλικής Λάζου, Δρ. Ιστορίας του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ που αναφέρει όλη τη ζωή του Δημητριάδη καθώς και τις «περιοδείες» του στις φυλακές.

Γράφει η συγγραφέας: «Ο Αντώνης έβγαλε ταυτότητα μετά τη Μεταπολίτευση και ψήφισε για πρώτη φορά από τότε που ήταν νέος. Έζησε έντιμα, υπερασπιζόμενος τα ιδανικά του και την αγάπη και τον σεβασμό στο συνάνθρωπο του. Κι όσο ζουν οι ιδέες και τα ιδανικά του, ζει και ο ίδιος»

Δεν είναι λογοτεχνικό το ημερολόγιο, μα είναι αυθεντικό. Γραμμένο από καρδιάς, κρύβοντας μια αστείρευτη δύναμη και πίστη που την έχουμε ανάγκη σήμερα όσο ποτέ άλλοτε. Είναι ένα φως στα προδομένα ιδανικά. Η αλήθεια είναι πως προβληματίστηκα. Έχω εγώ τη δύναμη να τα ζήσω όλα αυτά που διάβασα σε τούτο το βιβλίο; Να περάσω φυλακές, εξορίες πιστεύοντας τα ακλόνητα ιδανικά που με δίδαξε ο ίδιος μέσα από το ημερολόγιο του; Το «δεν σκοτώνω αδέλφια στρατιώτες», σήμερα θα μπορούσα να το πω; Τότε μόνο θα συνειδητοποιήσω ότι εκείνοι οι ήρωες, οι χιλιάδες ανώνυμοι και επώνυμοι που βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν όπως ο Αντώνης Δημητριάδης δεν θα έρθουν ποτέ ξανά και πρέπει να τους τιμούμε.

«Δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες, κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει» έγραψε ο Νίκος Καζαντζάκης. Και πιστεύω πώς ο αντιήρωας, όπως ήθελε να τον θεωρούν, Αντώνης Δημητριάδης είχε μεγάλο μπόι… Δεν εκμεταλλεύτηκε την ιστορία του, τις φυλακές του που θα μπορούσε πολύ εύκολα να αναρριχηθεί όταν του έγινε πρόταση για να κατεβεί στις εκλογές.

Πολύ σωστά έκαναν λοιπόν οι εκδόσεις Άπαρσις που το εξέδωσαν και φυσικά η συγγραφέας που μας σύστησε τον πατέρα της. Καλοτάξιδο το βιβλίο !