Ο Μουστάκ Σερχαζίν είναι καθηγητής Ιστορίας και ζει στην Κωνσταντινούπολη, περιμένοντας χρόνια την παλιά του αγάπη. Κι όταν αυτή εμφανίζεται για να τον καλέσει σε δείπνο σπίτι της, η λαχτάρα του Μουστάκ μετατρέπεται σε τρόμο όταν τη βρίσκει νεκρή, με έναν χαρτοκόπτη καρφωμένο στον λαιμό της. Η Σερχαζίν ήταν παθιασμένη με την εποχή και τη ζωή του Μωάμεθ του Πορθητή και έκανε κάποιες έρευνες που σε κάποιους δεν άρεσαν για το πώς δολοφονήθηκε ο πατέρας του Μωάμεθ. Ποιοι σκότωσαν τη Σερχαζίν και γαιτί; Τι συνδέει τον θάνατό της με μια σειρά δολοφονιών που τον ακολουθούν; Τι μυστικά κρύβονται στους τάφους της Κωνσταντινούπολης; Τι πραγματικά συνέβη στη ζωή του Μωάμεθ Β΄;

Ο Μωάμεθ Β΄ (1432-1481) βασίλεψε ως οθωμανός σουλτάνος σε δύο περιόδους και ήταν ο στρατηγός που κατάφερε να αλώσει την Κωνσταντινούπολη, χωρίζοντας την ευρωπαϊκή και όχι μόνο Ιστορία στα δύο, παίρνοντας το προσωνύμιο Πορθητής. Η μορφή του, η νοοτροπία του, ο χαρακτήρας του, οι αντιλήψεις του, τα κατορθώματά του τον έκαναν αγαπητό στην Τουρκία, σε τέτοιο βαθμό που αν κάποιος αρχίσει να αναμοχλεύει το παρελθόν και να φέρνει στο φως τεκμήρια που διιασαλεύουν την ηρεμία θα ενοχληθούν. Στο κείμενο φωτίζεται απόλυτα και τεκμηριωμένα αυτή η άποψη.

Το μυθιστόρημα, όσο συναρπαστική κι αν φαίνεται η περίληψή του, είναι απελπιστικά αργό και κατά τόπους φλύαρο, με τη δράση να συμπυκνώνεται σε συγκεκριμένα σημεία και στο μεταξύ να αναπτύσσονται χιλιάδες σκέψεις, απορίες και φόβοι του πρωταγωνιστή, να περιγράφεται η Κωνσταντινούπολη, και να καταγράφεται σε όλο της το εύρος και την ιστορική λεπτομέρεια η ζωή του Πορθητή και η άλωση της Κωνσταντινούπολης.

Ο Μουστάκ μπέης πάσχει από ψυχογενή φυγή ή διασχιστική διαταραχή, δηλαδή έχει δραματικά κενά μνήμης ύστερα από έντονα στρεσογόνα ή τραυματικά γεγονότα, οπότε εμφανίζει σύγχυση και αποπροσανατολισμό. Επομένως, ακριβώς αυτών των συμπτωμάτων, πολλές φορές ο πρωταγωνιστής μιλάει με τον εαυτό του σε πάρα πολλές σελίδες είτε για το ποιος σκότωσε τη γυναίκα που ακόμη αγαπούσε, είτε αν όντως σκότωσε ο ίδιος τη Σερχαζίν (και αν ναι, πότε και πώς και γιατί δεν το θυμάται). Επιπλέον, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο, κατά το οποίο ο καθηγητής κοιμάται και στο όνειρό του συνομιλεί με τον Μωάμεθ τον Πορθητή που του περιγραφεί εκτενώς το βασίλειό του, την καθημερινότητά του, τους εχθρούς του μέσα στο ίδιο του το στρατιωτικό περιβάλλον κλπ.

Να τονίσω εδώ όμως ότι, αν κάποιος ενδιαφέρεται να διαβάσει πολλά ιστορικά στοιχεία μέσα σε ένα μυθιστόρημα, η γραφή του Αχμέτ Ουμίτ είναι πολύ δυνατή και ρεαλιστική, απόλυτα τεκμηριωμένη! Προσωπικά, με ενδιέφερε και το θέμα, οπότε, προσπερνώντας πρόσκαιρα τις αντιρρήσεις μου για ό,τι έχω συναντήσει κατά την πορεία της ανάγνωσης, βυθίστηκα, απόλαυσα και ανατρίχιασα διαβάζοντας για τις μέρες και τα έργα του Μωάμεθ Β΄, τη σημασία του για την Ιστορία, τον τρόπο που κατέκτησε την Κωνσταντινούπολη, τα γεγονότα που έζησε τις μέρες μετά την πολιορκία, πόσο σημαντικός είναι για την ίδια την οθωμανική Ιστορία και ταυτότητα που έχει μεταλαμπαδευτεί στη σύγχρονη Τουρκία κλπ. Η καταγραφή των ιστορικών γεγονότων δεν ήταν ενδελεχής και λεπτομερής αλλά ουσιαστική, γρήγορη και με ντοκουμέντα, γι’ αυτό και τα διάβασα και δεν τα προσπέρασα ρίχνοντας βάρος στην αστυνομική πλευρά της υπόθεσης. Οποιοσδήποτε άλλος που δεν ενδιαφέρεται τόσο για την οθωμανική Ιστορία γενικά και για την Άλωση συγκεκριμένα, θα τις προσπερνούσε για να δει ποιος και γιατί σκότωσε τελικά, δοκιμάζοντας διπλή απογοήτευση (αργή εξέλιξη της πλοκής συν εκτεταμένη ιστόρηση του παρελθόντος).

Επίσης, διάχυτο στο κείμενο είναι και το βάρος που σηκώνει ένας λαός όταν έχει ένα σημαντικό, ένδοξό και βίαιο παρελθόν και πόσο αυτό τον επηρεάζει στο σήμερα. Ο Ουμίτ σε πολλά σημεία βρίσκει χώρο να αναπτύξει τις απόψεις του για τη σημασία της Ιστορίας και τον ρόλο που καλείται να παίξει στις αντιλήψεις ενός ανθρώπου που λαχταράει για μόρφωση και ενημέρωση. Στις σελίδες 380-381 γράφει: «Όπως το ποδόσφαιρο δεν είναι το κυνήγι της μπάλας στο γήπεδο από τους είκοσι δύο παίκτες, έτσι και η Ιστορία ποτέ δεν ήταν μονάχα το αφήγημα των αυτοκρατοριών. Ιστορία είναι το πώς οργώνεται το χώμα, πώς ψήνεται το ψωμί, πώς χτίζεται το σπίτι, πώς φασκιώνουν οι μητέρες τα παιδιά, πώς γίνεται η διδασκαλία, πώς εκφράζει την αγάπη του ένας άντρας σε μια γυναίκα. Ιστορία είναι το σύνολο μικρών και μεγάλων γεγονότων που κάνουν τον άνθρωπο άνθρωπο. Ιστορία είναι δειλία, θάρρος προδοσία. Ιστορία είναι συλλογισμός, συναίσθημα, διαίσθηση, υπερηφάνεια».

Εξίσου σημαντική για τον συγγραφέα είναι και η ουδετερότητα και όσο γίνεται αντικειμενικότητα απέναντι στα ιστορικά γεγονότα. Συνεχίζει στη σελίδα 381: «Για παράδειγμα, την κατάκτηση αυτή που εμείς χαρακτηρίζουμε ως γεγονός που άλλαξε εποχή, οι Δυτικοί τη θεωρούν δείγμα επιθετικότητας. Λένε πως το τέλςο του Μεσαίωνα και η απαρχή της Αναγέννησης δεν αποδίδεται στην άλωση της Κωνστνατινούπολης αλλά στην ανακάλυψη της Αμερικής. Θεωρώ ότι αυτό είναι το μεγαλύτερο μειονέκτημα της Ιστορίας ως επιστημονικού κλάδου: να μην μπορεί να είναι κανείς αντικειμενικός. Να πνίγει την αλήθεια η μεροληψία».

Όλη αυτή η ποικίλη ευληψία συναισθημάτων κατά την πορεία της ανάγνωσης δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο λόγω της μετάφρασης (ή μήπως της τελικής επιμέλειας;). Σε γενικές γραμμές το κείμενο είναι καλά μεταφρασμένο, όμως υπάρχουν σημεία όπου κόλλησα και πιστεύω ότι θα μπορούσαν να διορθωθούν για να έρθουν πιο κοντά στην ελληνική γλώσσα, όπως στη σελίδα 396: «...μετά θα έρθει η σειρά σ’ εμένα ή ίσως και σ’ εσάς» (γιατί όχι «θα έρθει η σειρά σας ή ίσως και η δική μου;»).

Εν κατακλείδι, να το διαβάσει κάποιος ή όχι; Θα πρότεινα να το διαβάσει κάποιος που του αρέσουν τα πλούσια ιστορικά μυθιστορήματα και δεν τον ενδιαφέρει τόσο η δράση ενός αστυνομικού όσο η μελέτη μιας εποχής και ενός τόπου. Κάποιος ευρύνους, που όσο κι εγώ ψάχνει και σκαλίζει και προσπαθεί να φωτίσει αντικειμενικά το παρελθόν και το παρόν μιας περιόδου. Η αποκάλυψη του δολοφόνου και η ανατροπή ως προς την κεντρική ιδέα για το κίνητρο της δολοφονίας ήταν πράγματι καλές αλλά δεν αρνούμαι ότι ανακουφίστηκα όταν τελείωσα το μυθιστόρημα.