Χειμώνας του 1835. Στην Αθήνα του Όθωνα φτάνει ο Σέργιος Βογιατζόγλου, διαχειριστής της αμύθητης περιουσίας μιας μυστηριώδους γυναίκας από την Κωνσταντινούπολη, για δουλειές της αφεντικίνας του. Η πόλη που αντικρίζει δεν έχει καμία σχέση με το άλλοτε ένδοξο παρελθόν της ενώ το μετέωρο βήμα της από την τουρκοκρατία στη βασιλεία είναι ακόμη ασταθές. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του συναναστρέφεται πολύ κόσμο, γνωρίζει μικρά και μεγάλα μυστικά της κωμόπολης αυτής, προετοιμάζει το έδαφος για την άφιξη της αρχόντισσάς του, δεν περίμενε όμως να ερωτευτεί κι ο ίδιος, και μάλιστα ένα πλάσμα εντελώς διαφορετικό από αυτόν! Ποια είναι η μυστηριώδης Λέγκω Ασλάνογλου και γιατί ήρθε να εγκατασταθεί σε ένα μέρος σαν την Αθήνα, φτωχό, βρώμικο, με χιλιάδες άβολες τοποθεσίες και ακόμη περισσότερους ιδιόμορφους τύπους;

Η κυρία Φιλομήλα Λαπατά ξεναγεί τον αναγνώστη με τη συναρπαστική της πένα στην εποχή της οθωνικής Αθήνας, ζωντανεύοντας χιλιάδες γωνίες και κατοίκους, παραθέτοντας συναρπαστικά και εύληπτα πάρα πολλές πληροφορίες για τα πάντα: συγκοινωνίες, ρυμοτομία, επαγγέλματα, αρχιτεκτονική, πολεοδομία, κοινωνικές τάξεις, χιλιομετρικές αποστάσεις, συνθήκες υγιεινής και διαβίωσης, νοοτροπίες και αντιλήψεις. Άφθονα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που μόνο κατόπιν εμβριθούς μελέτης και έρευνας μπορεί κάποιος να εντοπίσει, να εμπεδώσει και να αναπαραστήσει. Η πλοκή εξελίσσεται σταδιακά, μιας και το μυθιστόρημα συστήνει έναν προς έναν τους κεντρικούς ήρωες που θα αποτελέσουν το σύμπαν του Βογιατζόγλου, με αφορμή μια γνωριμία μαζί τους ή ένα περιστατικό ή μια φήμη. Υπάρχει πληθώρα χρονικών, κοινωνικών και οικογενειακών αφετηριών (από τη μακρινή Λαμία ως τους νομάδες Σαρακατσάνους κι από το 1800 ως το 1821) που δείχνουν την εξέλιξη της πόλης, της χώρας, των ανθρώπων και τον τρόπο που φτάσαμε ως την ημέρα που ξεκινάει η ιστορία μας («…ένας αόρατος ομφάλιος λώρος ένωνε με τις παραδόσεις του τους Αθηναίους», σελ. 245). Νερουλάδες, γανωματήδες, αργόσχολοι πρώην αγωνιστές του 21, ζητιάνοι, πόρνες, ελάχιστοι γραμματιζούμενοι κι ακόμη λιγότεροι φραγκοφορεμένοι συχνάζουν σε ξενοδοχεία, καφενεία και λοκάντες, δυσαρεστημένοι από την κακή κατάσταση των δρόμων και την αφθονία σκόνης. Μέσα από τα μάτια του Βογιατζόγλου, η περιγραφή είναι ρεαλιστική και γλαφυρή: «Σε κάθε πρόσωπο Αθηναίου, με τον οποίο διασταυρωνόταν, ο Βογιατζόγλου έψαχνε, επί ματαίω, να βρει την ευγένεια της φυλής, ένα ηθικό και υπαρξιακό βάρος, κάτι τέλος πάντων να θυμίζει τους απογόνους μιας ένδοξης πόλης με επιβλητικό μεγαλείο, η οποία είχε κυριαρχήσει με το πνεύμα και την ισχύ της σε όλο τον αρχαίο κόσμο. Μια ακαθόριστη αίσθηση απογοήτευσης τον κυρίεψε. Ένιωσε κάπως σαν να είχε υποστεί έναν αδυσώπητο αισθητικό βιασμό» (σελ. 129). Το αφηγηματικό παρόν εναλλάσσεται συνεχώς με διάφορες φάσεις του παρελθόντος ανάλογα με τη χρονική αφετηρία που αφορά το συγκεκριμένο πρόσωπο, του οποίου την ιστορία μαθαίνουμε. Κάποια στιγμή, πηγαίνουμε ακόμη πιο πίσω, στα προεπαναστατικά χρόνια, να δούμε την υποτελή στους Τούρκους πολίχνη: «Σ’ εκείνη τη γη, τη γεμάτη αρχαία ιστορία και ηρωισμούς, οι χριστιανοί ζούσαν με θυμό, αυταπάτες και ξερό ψωμί… Οι Αθηναίοι, καταπιεσμένοι και πεινασμένοι, ήταν έτοιμοι να πεθάνουν ανά πάσα στιγμή γιατί δεν είχαν άλλο λόγο για να ζήσουν» (σελ. 245-246). Και η αφήγηση, σαν ασταμάτητος νερόμυλος του χρόνου, μας φέρνει ξανά στο παρόν της Λέγκως και του Βογιατζόγλου.

Η συγγραφέας ξέρει να αφηγείται ιστορίες που θα κρατήσουν τον αναγνώστη μέχρι το τέλος κι ας καθυστερούν κατά κάποιον τρόπο την εξέλιξη της κυρίως δράσης. Ποιος δε θέλει να μάθει για τους κωμικούς τύπους που συχνάζανε στα καφενεία, για την κωμικοτραγική περιπέτεια μιας μοιχαλίδας, για το πώς εξελίχθηκε το περιτοιχισμένο τότε χωριό της Αθήνας σε κυψέλη εμπορικών και άλλων δραστηριοτήτων; Ποιος δε θέλει να σεργιανίσει σε τοπόσημα που σήμερα είναι μετονομασμένα ή εντελώς ξεχασμένα, θαμμένα ή κατεδαφισμένα; Ποιος δε θα αναρωτηθεί πώς συνδέονται μεταξύ τους όλα αυτά τα εκλεκτά και ξεχωριστά πρόσωπα που διάλεξε η κυρία Λαπατά να αφηγηθεί τις ιστορίες τους και τι ρόλο θα έχουν στη συνέχεια; Ειδικά όταν διαπιστώνει ο αναγνώστης πως δεν είναι μόνος στην εξέλιξη της ιστορίας, μιας και οι παρένθετες προτάσεις που υποδηλώνουν την κρίση της γράφουσας πετιούνται αναπάντεχα και δίνουν νέα διάσταση στην αφήγηση: «Το πέτυχε όμως; Έτσι νομίζουμε..Μπορεί και να κάνουμε λάθος όμως» (σελ. 191) ή αλλού: «Αυτά όμως έγιναν αργότερα» (σελ. 44) και «Τείνουμε να πιστέψουμε πως ήταν μονάχα κακοήθειες» (σελ. 59). Αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό επιτρέπει και σε μια κομψή νότα χιούμορ να παρεισφρήσει στις δύσκολες στιγμές, ελαφραίνοντάς τες.

Ομολογώ πως, αθηνοτραφείς γαρ και ερωτευμένος με την περιοχή της Πλάκας, στην οποία δε χάνω ευκαιρία να τριγυρίζω, μέχρι τη μέση του βιβλίου ρουφούσα άπληστα κάθε λεπτομέρεια που μου παρέθετε με αφειδώλευτη αγάπη και γερή γραφή η συγγραφέας, σεργιάνισα σε εκκλησίες που γκρεμίστηκαν, παζάρια που κατεδαφίστηκαν, μέρη όπου σήμερα μπορεί να βρει κανείς αναστηλωμένη την αρχαία Αγορά, σε στράτες που σήμερα έγιναν δρόμοι κυκλοφορίας αυτοκινήτων ή άλλαξαν χρήση ή σημασία. Ειδικά με τη λοκάντα της Κοραλίας Τζάβαλου στη γωνία Ερμαϊκής και Αιολικής οδού (σημερινές Ερμού και Αιόλου), το ανάκτορο στη ρούγα της Χρυσαλιώτισσας (σημερινή οδός Αδριανού) και το σπίτι της Λέγκως Βαρβαρέσου στην οδό Κυδαθηναίων, πριν αγοράσει αυτό απέναντι απ’ τα ανάκτορα, οι εικόνες που γεννά η αφήγηση είναι παραστατικότατες και με αέρα νοσταλγίας γι’ αυτά τα τόσο διαφορετικά χρόνια. Από ένα σημείο και μετά όμως, που είχα φτάσει στην εξέλιξη της κεντρικής ιδέας, τη θανάσιμη εκδίκηση, και καταγράφονται εξαιρετικά ψυχογραφήματα θυτών και θυμάτων και όσο αποκαλύπτεται η πραγματική ταυτότητα της Λέγκως, ακόμη κι εκεί τοποθετήθηκαν ψηφίδες παρελθόντος ηρώων-δορυφόρων, που ενσωματώθηκαν συν τω χρόνω στο περιβάλλον της Λέγκως και της Κοραλίας. Είχα νιώσει γεμάτος και πλήρης αρκετές σελίδες πιο πίσω, είχα καταλάβει πώς ήταν η Αθήνα και οι κάτοικοί της, έβλεπα ολοκάθαρα το φόντο στο οποίο δρούσαν οι ήρωες και όσο πλησίαζα στο τέλος τόσο ήθελα να ολοκληρωθεί η ιστορία χωρίς άλλες παρένθετες αναφορές. Αυτό το συναίσθημα ενίσχυσαν και οι εκτενείς παράγραφοι. Έφτασα σε σημείο διχασμού: να αποστασιοποιηθώ από την πλοκή και να εντρυφήσω στις συναρπαστικές πτυχές της Ιστορίας ή να παραλείψω τις μικρολεπτομέρειες και να ψάξω να δω τι απέγιναν οι αγαπημένοι μου χαρακτήρες; Κανείς όμως δεν μπορεί να γυρίσει την πλάτη του στην κυρία Λαπατά ούτε να ξεχωρίσει με ποια γνωρίσματα της γραφής της θα ταξιδέψει στα βιβλία της.

Το ύφος και η αφηγηματική ικανότητα της συγγραφέως είναι αξεπέραστα. Με εξίσου άφθονα καλολογικά στοιχεία, μεταφορές και παρομοιώσεις, χιούμορ και τρυφερότητα, λυρικές περιγραφές, ο αναγνώστης γνωρίζει τον Σέργιο Βογιατζόγλου, τη λοκαντιέρα Κοραλία Τζάβαλου, τη μοιχαλίδα Πιπίνα Μπιμπίκου, τον έμπιστο αγωγιάτη Μπάμπη Τζίτζικα, τον κωμικό Γεργάκη Λελούδα, τη βοηθό Ανυσία Βουζίνη, τον νοτάριο Νεόφυτο Βαβύλα, τον περίεργο ιερωμένο Βαρνάβα Καψοκώλη και τόσους άλλους! Ολοζώντανες και διεισδυτικές περιγραφές, πάνθεον διαφορετικών ψυχολογικών και σωματικών γνωρισμάτων, χαρακτήρες τοποθετημένοι σωστά στο ιστορικό πλαίσιο του βιβλίου, συντεχνίες ανά περιοχή με τους δικούς τους κώδικες επικοινωνίας και διαφορετικές ανάγκες επιβίωσης… Ζουν, περπατάνε, προσμένουν, αντιδρούν, ερωτεύονται σε μια μικρή πόλη όπου ο ελαιώνας της ανθούσε, η Πειραιώς δεν είχε χαραχτεί ακόμη, τα Πατήσια ήταν κτήματα πασά που δόθηκαν στο ελληνικό δημόσιο κι όσοι έχτιζαν εκεί θεωρούνταν ιδιότροποι (βλ. έπαυλη Μάλκολμ, σημερινό Άσυλο Ανιάτων). Όλη αυτή η μαγική αναπαράσταση ξεκινάει μ’ ένα συγκλονιστικό πρώτο κεφάλαιο, όπου ο Βογιατζόγλου φτάνει στον Πειραιά και ανεβαίνει στην Αθήνα. Εκεί είναι λες και σου ψιθυρίζει η κυρία Λαπατά, προσμετρώντας με το βλέμμα της έναν νοερό χάρτη της εποχής, τι θα δεις ανεβαίνοντας, τι θα θαυμάσεις, τι θα σε παραξενέψει. Με τον ίδιο τρόπο αποκτάει σάρκα και ψυχή η Αθήνα καθαυτή: «… μια πολίχνη εκείνα τα χρόνια με τούρκικο χρώμα: οκτώ πλατώματα με τριάντα έξι ενορίες» (σελ. 36). Εκτός από τη μαγεία που πρέπει να είχε η περιοχή του σημερινού Ελαιώνα, η Πλάκα, η αγαπημένη μου γειτονιά, αναπνέει με τον δικό της, αυθεντικό αέρα, ακόμη διαιρεμένη σε Αλίκοκκο και Ριζόκαστρο, συνοικίες σήμερα χαμένες για πάντα: «Τις παραμονές του χειμώνα τα σπίτια της Πλάκας έμοιαζαν ζωγραφισμένα με νερομπογιά» (σελ. 220). Έχουμε υπέροχες λυρικές περιγραφές και βαθιά διεισδυτικότητα στην ψυχογραφία των ανθρώπων που μας καλωσορίζουν στις ζωές τους, όπως στη σελ. 385: «Το πρόσωπό της είχε μια έκφραση περίεργη, σαν εκείνου που δεν αγάπησε τη ζωή και είχε γεννηθεί μοναχά από υποχρέωση», ή παρακάτω: «Άρχισε τότε να πέφτει μια βροχή ελαφριά, τρυφερή, που θύμιζε κλάμα παιδικό μιας πονεμένης παιδικής ηλικίας» (σελ. 155) και τέλος: «Σαν αγριόχορτα ξεφύτρωναν οι άνθρωποι στην Αθήνα του 1835» (σελ. 194).

Εκτός από τα τοπία και την ιστοριογραφία, καταγράφονται στο βιβλίο οι κοινωνικές εξελίξεις και οι αλλαγές των ηθών. Αντιλήψεις ξεπερασμένες σήμερα και τόσο αυστηρές τότε κυριαρχούν και προσδιορίζουν την κοινωνία όπου δρουν οι πρωταγωνιστές και οι δευτερεύοντες ήρωες. Η θέση της γυναίκας αποτυπώνεται σε αποσπάσματα σαν τα ακόλουθα: «Σιγά σιγά, καθώς τα χρόνια βάραιναν πάνω στη σχέση του ζεύγους Τζάβαλου, η Κοραλία μεταβλήθηκε σε πράγμα, το οποίο ο Τζώρτζης μπορούσε να κάνει ό,τι ήθελε» (σελ. 41). Ακόμη χειρότερα: «Θα γίνονται κάτι νυχτερινά αγγίγματα στο κορμί σου αλλά εσύ θα κλείνεις τα μάτια, α σκέφτεσαι κάτι άλλο εκείνη την ώρα… Όταν θα κρατήσεις το παιδί σου στην αγκαλιά, θα νιώσεις πως αυτή η αναγκαστική βραδινή θυσία σου είναι τιποτένια μπροστά στο μεγαλείο της μητρότητας. Αυτό είναι ο γάμος!» (σελ. 253-255). Τονίζονται επίσης η αξία των γραμμάτων και η σοβαρή έλλειψή τους μετά από μια αιματοβαμμένη Επανάσταση («Εκείνη, βέβαια, ήθελε κόρες, γιατί πίστευε πως η πικρή και βασανισμένη γη της Ελλάδας, έπειτα από τόσους αιώνες με φωτιά και τσεκούρι, κλέφτικο, μάχες, θάνατο κι αίμα, είχε ανάγκη απ’ την τρυφεράδα, την αυτοεκτίμηση, την ηρεμία και την ειρήνη που μόνο οι γυναίκες είναι ικανές να δώσουν», σελ. 44). Η σκωπτικότητα και η έντονη αρνητικότητα για οτιδήποτε καινοτόμο ή ρηξικέλευθο που αντιτίθεται στα χρηστά ήθη είναι οι κινητήριοι άξονες για πολλές ενέργειες, που επιφέρουν φυσικά και τις αντίστοιχες συνέπειες μα πάνω απ’ όλα έναν έντονο φόβο Θεού: «Αυτά ήταν χαλαρά αθηναϊκά ήθη και διαβολικές συμπεριφορές, τις οποίες καταδίκαζε και η ίδια η Εκκλησία» (σελ. 276).

Κι όλα αυτά, οι μικρές και μεγάλες ιστορίες, τα παθήματα, οι περιπέτειες, τα γέλια και τα κλάματα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια εισαγωγή στην τραγική ιστορία της Λέγκως Ασλάνογλου, μιας ανείπωτης προδοσίας με αναπάντεχες συνέπειες για όλη της την οικογένεια. Το κρυμμένο μυστικό βγαίνει επιτέλους στην επιφάνεια και συναγωνίζεται σε τραγικότητα και θάνατο την ιστορία των Ατρειδών. Ο διάλογος που αναπτύσσεται όταν φτάνει επιτέλους στον σκοπό της με τον άνθρωπο που ήρθε να εκδικηθεί ήταν ανυπέρβλητης αξίας και μου γέννησε έντονα και αντικρουόμενα συναισθήματα. Άλλη μια ιδέα που θέλει να περάσει η συγγραφέας είναι το κόστος μιας βεντέτας και το βάρος της ψυχής σε σταγόνες αίματος. Αξίζει λοιπόν κάποιος να εκδικηθεί, όσο βασανισμένος ή αδικημένος κι αν είναι; Πρέπει να συγχωρούμε; Ή μήπως όλο αυτό δεν είναι παρά ένας φαύλος κύκλος, μέσα στον οποίο θα αφανιστεί κάθε ηθική έννοια και αξιοπρέπεια ψυχής; «…βλέπει την έφιππη Λέγκω ν’ απομακρύνεται προς τη δημοσιά. Τη Λέγκω που έχει την ψυχική δύναμη να καταστρέφει ανθρώπους. Τη Λέγκω που τα έχει όλα… αλλά δεν έχει τίποτα» (σελ. 387). Πιστεύω ακράδαντα πως σε μια δεύτερη ανάγνωση θα αντιληφθεί εύκολα κάποιος το δίπολο Κοραλίας και Λέγκως, δύο εντελώς διαφορετικών γυναικείων χαρακτήρων, που ίσως (γιατί όχι;) εκπροσωπούν και τις δύο διαφορετικές προσωπικότητες της Ελλάδας: η μία θέλει να πάρει το αίμα της πίσω γυρεύοντας όσα της στέρησαν και η άλλη, κόντρα στην ηθική και τις αρχές της εποχής και του τόπου, παρ’ όλα τα χτυπήματα της μοίρας, δεν το βάζει κάτω και συνεχίζει να προχωρά. Έχουμε λοιπόν ένα μυθιστόρημα, έχουμε καλολογικά στοιχεία, έχουμε όμως και δεύτερες αναγνώσεις και κρυμμένα εννοιολογικά μυστικά!

«Η επιστροφή» είναι το πρώτο βιβλίο της σειράς «Οι κόρες της Ελλάδας» και διαδραματίζεται κυρίως μεταξύ των ετών 1836-1838 ενώ κάποια παρελθοντικά γεγονότα ταξιδεύουν τον αναγνώστη από τα μέσα του 18ου αιώνα ως το 1800 κι από κει στα επαναστατικά χρόνια. Με εκτενείς παραστατικές περιγραφές, άφθονη συναρπαστική λεπτομέρεια τόπων, αντικειμένων μα πάνω απ’ όλα ψυχών, με μια ενδιαφέρουσα κεντρική ιδέα, το βιβλίο καταγράφει ήθη, έθιμα, εικόνες, εντυπώσεις, νοοτροπίες, αντιλήψεις μεροκαματιάρηδων και ανερχόμενων αστών σε μια πόλη που τρέφεται από τον Ελαιώνα της, σεργιανά στα ελάχιστα πλακόστρωτα δρομάκια της νέας πρωτεύουσας, καλωσορίζει με ελπίδες τον Όθωνα, αγωνίζεται να επιβιώσει μαζί με τη δυσβάσταχτα δανεισμένη Ελλάδα και αρχίζει να στήνει τα σωστά πιόνια που θα προχωρήσουν την πλοκή στο επόμενο βιβλίο. Γυναίκες, η ελπίδα της νέας εποχής και ταυτόχρονα βαθιά κρυμμένες στο νοικοκυριό του σπιτιού τους, άντρες, που κοκορεύονται, σουλατσάρουν, ξέρουν τα πάντα και τίποτα, καλοζούν, κρατούν τις τύχες του σπιτικού και της χώρας τους στα χέρια τους. Κάθε πράξη έχει και τις συνέπειές της, κάθε δράση και την αντίδρασή της. Το πρώτο βιβλίο της σειράς «Οι κόρες της Ελλάδας» είναι ένα εύπλουν, δυνατό καράβι που φτάνει στο λιμάνι κι αρχίζουν να κατεβαίνουν οι αναρίθμητοι επιβάτες του δεύτερου βιβλίου, σ’ ένα ταξίδι που δε θες να τελειώσει.

Με την γλαφυρή και ιδιαίτερη γραφή της κας. Λαπατά μεταφέρει τον αναγνώστη σε μια εποχή σχετικά άγνωστη. Μοθ άρεσαν τα ιστορικά στοιχεία και η αναβίωση της Αθήνας αμέσως μετά την απελευθέρωση. Ως προς αυτό το σημείο το βρήκα εξαιρετικό.

Επίσης πολύ καλά δουλεμένοι οι χαρακτήρες των δύο γυναικών αλλά και γενικά όλων των ηρώων. Ελπίζω πραγματικά να υπάρξει και δεύτερο βιβλίο σε αυτήν την σειρά.

Το βιβλίο με κάλυψε απόλυτα και δεν ήθελα να το αφήσω από τα χέρια μου. Από τα καλύτερα που έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια και πιστεύω ότι είναι μακράν και το καλύτερο της συγγραφέως

Παρά το γεγονός ότι παρατίθενται αρκετά ιστορικά στοιχεία και γεγονότα δεν ένιωθα να με κουράζει καθόλου. Αντιθέτως με έβαζε στην διαδικασία να "γκουγκλάρω" και ψάξω και κάτι περισσότερο πάνω σε αυτά που διάβαζα... Ταυτίστηκα αρκετές φορές με τον δυναμισμό και των δύο ηρωίδων και θαύμασα το τσαγανό τους και τον τρόπο που χειρίστηκαν καταστάσεις σε μια τελείως ανδροκρατούμενη εποχή. Περιμένω με ανυπομονησία την ιστορία της επομενης κυρίας!!!

Μέσα από τη ζωή των ηρώων μεταφερόμαστε στα χρόνια πριν και μετά την επανάσταση του 1821. Μια εξαιρετική ηθογραφία της εποχής, με πολύ ενδιαφέροντες χαρακτήρες, μια ιστορία που κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα. Η συγγραφέας φαίνεται ότι έχει κάνει πολύ μεγάλη έρευνα για την εποχή εκείνη. Μέσα από τα μάτια της βλέπουμε την Αθήνα του 1800, μαθαίνουμε πώς πήραν τις ονομασίες τους δρόμοι και περιοχές, νιώθουμε πως ζούμε κι εμείς μαζί τους και συμπάσχουμε με όλα αυτά που τους συμβαίνουν. Οι δυο ηρωίδες της είναι αξιοθαύμαστες για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τη ζωή, είναι δυνατές, αγωνίστριες και παλεύουν η καθεμιά με τον τρόπο της να κάνει αυτό που θέλει σε μια καθαρά ανδροκρατούμενη κοινωνία. Σας συνιστώ ανεπιφύλακτα να διαβάσετε αυτό το βιβλίο.

Περιμένω το επόμενο της συγγραφέως !!

“Τόσοι αγώνες, τόσα αίματα να πάνε χαμένα; Οι ξένοι νά ναι αφεντάδες και οι πατριώτες κατατρεγμένοι; 'Εκανε μια ολιγόλεπτη παύση για να ξαναβρεί την ανάσα του από τη συγκίνηση, μεθυσμένος από την ίδια του την ευγλωττία. Κατόπιν συνέχισε για την εξάρτηση των Ελλήνων απ' τους ξένους και τους ισχυρούς, για τα δάνεια τα οποία ήδη είχε πάρει η Ελλάδα το 1824 και το 1825 απ' τις Μεγάλες Δυνάμεις, με αποκορύφωμα το τελευταίο, εκείνη τη χρονιά, των εξήντα εκατομμυρίων φράγκων σε τρεις δόσεις, με την εγγύηση των τριών Δυνάμεων. Μα θα μπορούσε ποτέ να ξεχρεώσει η Ελλάδα? Τα χρήματα θα πήγαιναν για το κοινό καλό, για την ανάπτυξη της πατρίδας ή θα τα τσέπωναν οι επιτήδειοι, όπως από καταβολής κόσμου γινόταν σε τέτοιες περιπτώσεις; “

Ο κάθε αναγνώστης διαλέγει από τον πλούτο του κάθε βιβλίου ένα κομμάτι που τον συγκινεί και θέλει να το μοιράσει με τους άλλους ή να τους προτρέψει να το διαβάσουν προτείνοντας το ανεπιφύλακτα. Εγώ διάλεξα το παραπάνω κομμάτι από όλα αυτά που τσάκισα από τούτο το βιβλίο. Δυσκολεύτηκα, είναι αλήθεια γιατί όταν θέλεις να μιλήσεις για το έργο της σηκώνεις τα χέρια ψηλά. Παραδίνεσαι μπροστά στις γνώσεις, τον πλούτο των λέξεων και την άγνωστη ιστορία της χώρας μας που οφείλουμε να γνωρίζουμε.

Το βρήκα πολύ επίκαιρο αυτό το κομμάτι. Γιατί μια ζωή η χώρα μας εξαρτάται από τις μεγάλες δυνάμεις. Μια ζωή δανειζόμαστε για να ορθοποδήσουμε και πάντα χρωστούμε. Οι περισσότεροι των Ελλήνων δεν τα γνωρίζουμε. Γι αυτό έρχονται οι συγγραφείς να μας ξεδιπλώσουν την άγνωστη ιστορία μέσα από τον μύθο. Μέσα από τις σελίδες της Επιστροφής θα νιώσουμε πώς συμμετέχουμε, θα γίνουμε κομμάτι της ιστορίας, ότι θα περπατήσουμε στα μονοπάτια της Αθήνας, θα συνομιλήσουμε με τους κατοίκους της, θα ζήσουμε πολιτικές αναταραχές. Θα νιώσουμε ακόμη θυμό ενώ το γέλιο και ο έρωτας κυριαρχούν. Θα δούμε πολλές ανατροπές και θα μάθουμε πράγματα για την Ελλάδα που δεν ξέρουμε και θα μας μείνουν αξέχαστα. Αναφέρεται στη προεπαναστατική περίοδο της Ελλάδας. Όλα τα γεγονότα του βιβλίου, τα ιστορικά στοιχεία και τα πρόσωπα είναι εκατό τοις εκατό αληθινά. Η έρευνα που έκανε η συγγραφέας ήταν εκτεταμένη... Μπήκε στ' αρχεία του κράτους και των συμβολαιογράφων. Διάβασε βιβλιογραφίες, έμαθε πράγματα για την Αθήνα που δεν περίμενε να βρει κι έμεινε κατάπληκτη... Συνάντησε δυσκολίες και έπρεπε να συμβουλευτεί τρεις παλιές αθηναϊκές οικογένειες που βρήκε, με την ελπίδα ότι έχουν κάποιο αρχείο... Γι' αυτό και η ιστορία αυτή καθεαυτή είναι αληθινή. “Έχω βάλει δύο πρωταγωνίστριες στο βιβλίο μου. Δύο εμβληματικές φυσιογνωμίες οι οποίες αντιπροσωπεύουν και εκπροσωπούν τα δύο πρόσωπα της Ελλάδας.Η μία ηρωίδα μου συμβολίζει τη βασανισμένη και σκοτεινή πλευρά της Ελλάδας, η άλλη ηρωίδα μεταμορφώνει ότι αγγίζει, είναι αγωνίστρια και δεν το βάζει κάτω... Οι κυρίες αυτές υπήρξαν στη πραγματικότητα... Έχω αλλάξει τα ονόματα... » όπως είπε η Φιλομήλα Λαπατά σε μια συνέντευξη της.

Η Λέγκω Βαρβαρέσου, η ηρωίδα της είναι μια γυναίκα που επιθυμεί να παραμείνει αλώβητη μέσα από τις μισαλλοδοξίες και τα μίση των κοινωνιών της εποχής. Μια γυναίκα που θα προσπαθήσει να αποτινάξει από πάνω της τα δεσμά της πατρικής απολυτότητας και να ξανακερδίσει το χρόνο που έχασε κλείνοντας έτσι το πιο οδυνηρό κεφάλαιο της ζωής της. Για να το πετύχει όμως αυτό θα χρειαστεί να περάσουν χρόνια και η Λέγκω να γνωρίσει πρώτα η ίδια τις δικές της δυνατότητες. Άλλωστε ο δρόμος για τη λύτρωση περνά πάντα μέσα από την αυτογνωσία και η ηρωίδα αυτού του βιβλίου βιώνει πως για να «βρεις το λευκό, πρέπει να το αναζητήσεις ως την ύστατη ένταση του μαύρου». Μέσα από τη ζωή της ηρωίδας φαίνεται ολοκάθαρα το μήνυμα πώς μπορούμε να πάρουμε στα χέρια μας τη μοίρα μας. Να γνωρίσουμε το χάος και να το διαφεντέψουμε. Αλλιώς η επιστροφή δε θα έχει κανένα νόημα. Και η λύτρωση θα παραμείνει ακατόρθωτη. Η Λέγκω αντιπροσωπεύει τον άνθρωπο που παίρνει στα χέρια του τη μοίρα του, που με αποφασιστικά βήματα αναμετρά τη ζωή του και διαφεντεύει το μέλλον του. Τον άνθρωπο που αποφασίζει να κοιτάξει κατάματα το παρελθόν για να ορίσει το μέλλον του.

Φιλομήλα ΛαπατάΟι κορες της Ελλαδας 1 - Η Επιστροφή

Πριν διαβάσετε την άποψη μου για το βιβλίο της Κας Λαπατά, να σας ενημερώσω ότι είναι πρώτη φορά που διαβάζω βιβλίο της και το βασικό ότι "Οι κόρες της Ελλάδας" θα είναι μια σειρά βιβλίων που κανείς δεν γνωρίζει τον αριθμό, το συγκεκριμένο είναι ένα αυτοτελές βιβλίο. Σας το αναφέρω για να μη διστάσετε να το αγοράσετε.

Άλλωστε, όπως αναφέρει και η Κα Λαπατά στο σημείωμα της: "Πρόκειται για μια μυθιστορηματική σειρά από γυναίκες Ελληνίδες, μέσα απ’ τη ζωή και τις περιπέτειες των οποίων δίνεται η «τοιχογραφία» των τελευταίων διακοσίων χρόνων της ιστορίας μας."

Έτσι ξεκινά και το βιβλίο περίπου στο 1800 με έναν ξένο που έρχεται από τη θάλασσα για ρυθμίσει υποθέσεις μιας ελληνίδας, μιας κόρης επιφανής οικογένειας αγωνιστών του 1821, επιστρέφει στην Ελλάδα μετά από αναγκαστική εικοσαετή απομάκρυνση. Η επιστροφή της είναι για να εκδικηθεί όσους της στέρησαν την ταυτότητα της λόγω μιας σημαντικής θυσίας της.

Η αρχική θυσία της γρήγορα μετατράπηκε σε έναν φλογερό έρωτα που λόγω των γεγονότων εκείνης της εποχής ήταν απαγορευμένος και κατακριτέος, αν μαθευόταν κάτι που δεν έγινε γιατί η κόρη απομακρύνθηκε μέσα στο σκοτάδι.

Παράλληλα, βλέπουμε την ιστορία μιας ακόμη κόρης της Ελλάδας. Μια απλή γυναίκα αλλά γεμάτη ζωή, με μια απέραντη αγκαλιά για όλους όσους είχαν ανάγκη. Αν και η αρχή της ιστορίας της γυναίκας αυτής, δεν ήταν με ροδοπέταλα, γιατί ήταν σύζυγος ενός άντρα που την κακομεταχειριζόταν που την έκανε να νιώθει ντροπή που δεν του χάρισε ένα παιδί και ντρεπόταν γι' αυτό, αν και δεν ευθυνόταν η ίδια και εκείνος το ήξερε αλλά συνέχιζε την κατηγορεί. Μετά από λίγο καιρό μένει χήρα και αντί να μείνει με σταυρωμένα τα χέρια μετατρέπει το σπίτι της σε λοκάντα και εκεί φανερώνει για άλλη μια φορά την δύναμη που κρύβει μέσα της!

Ειλικρινά, θέλω να γράψω τόσα πολλά για το βιβλίο αυτό αλλά φοβάμαι μη σας αποκαλύψω σημαντικά στοιχεία, γιατί η ομορφιά του βιβλίου είναι σε αυτές τις ιστορίες για της κόρες της Ελλάδας που σε μια ανδροκρατούμενη περίοδο προσπαθούσαν να επιβιώσουν, να ξεχωρίσουν από τις γυναίκες εκείνης της εποχής.

Το βιβλίο έχει πολλά ιστορικά στοιχεία, όμως δεν κουράζουν καθόλου τον αναγνώστη. Στην δική μου περίπτωση, επειδή γεννήθηκα στην Αθήνα, μου δημιούργησε μια νέα ανάγκη να κατέβω κάτω στο κέντρο και να ψάξω να βρω τα σημεία που ήταν κάποτε αυτά τα κτήρια που περιγράφει τόσο όμορφα η Κα Λαπατά και να φανταστώ πως μπορεί να ήταν τότε...

Πολλές φορές, ένιωθα ένα αόρατο χέρι να με πηγαίνει βόλτα στην τότε Αθήνα που είχε ακόμη χωματόδρομους, να μου δείχνει την οδό Πειραιώς που φτιαχνόταν για να ενώσει τον Πειραιά με την Αθήνα και λίγο πιο μετά όταν άρχισε να χτίζεται το παλάτι του Όθωνα και της Αμαλίας. Μετά σα καθόμαστε σε ένα ύψωμα και να μου δείχνει με το δάκτυλο λέγοντας μου να δες εκεί σε εκείνο το λόφο θα χτιστεί εκείνο το κτήριο, εκεί στον Ελαιώνα ήταν γεμάτο από ελαιόδεντρα και εκεί που σου δείχνω τώρα ήταν τα σημερινά Πατήσια και πόσα ακόμη μέρη που περπατάμε σήμερα ούτε μπορούμε να φανταστούμε πως ήταν πριν περίπου διακόσια χρόνια.

Η γραφή της απλή, κατανοητή και σε περιπτώσεις που χρησιμοποιούσε λέξεις που δεν γνωρίζουμε σήμερα ή αν τις έχουμε ακούσει μια - δυο φορές στη ζωή μας και δεν θυμόμαστε την έννοια ή κάποιες περιοχές που έχουν αλλάξει ονομασία έχει φροντίσει στην ίδια σελίδα να υπάρχει η σχετική σημείωση/εξήγηση. Ο λόγος που το αναφέρω διότι πολλές φορές σε βιβλία με ιστορικά στοιχεία υπάρχουν οι σημειώσεις στο τέλος του βιβλίου και αν είναι συχνές οι εξηγήσεις είναι λίγο κουραστικό να γυρίζεις πίσω και μετά ξανά μπρος.

Ειλικρινά, αγάπησα το βιβλίο της, αγάπησα τις ηρωίδες, τον τρόπο γραφής της και ένα είναι σίγουρο πως θα περιμένω με πολύ αγωνία τα επόμενα βιβλία της σειρά "Οι κόρες της Ελλάδας".

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ της Φιλομήλας Λαπατά είναι το πρώτο αυτοτελές μυθιστόρημα μιας μυθιστορηματικής σειράς με υπέρτιτλο ΟΙ ΚΟΡΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ στην οποία θα σκιαγραφεί το πορτρέτο της Ελλάδας τα τελευταία διακόσια χρόνια ιστορίας της χώρας. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα γραμμένο με ρεαλισμό και σαφήνεια που θα καθηλώσει και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη.

Σε αυτό της το μυθιστόρημα η Φιλομήλα Λαπατά με λόγο που ρέει, άλλοτε λυρικό, άλλοτε ρεαλιστικό και άλλοτε με έντονη χιουμοριστική διάθεση, παρουσιάζει μια ιστορία η οποία συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία του ελληνισμού. Στις σελίδες του ιστορικού αυτού μυθιστορήματος ο αναγνώστης θα βιώσει, με τη βοήθεια της γοητευτικής πένας της συγγραφέως, καρέ καρέ την ιστορική διαδρομή της Ελλάδας από το 1800 και μετά.

Σκιαγραφώντας με ρεαλισμό όλο το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι της χώρας η Φιλομήλα Λαπατά παρουσιάζει στο κοινό της ήρωες ολοκληρωμένους και άριστα ψυχογραφημένους, αναλύοντας τη ζωή τους και προκαλώντας στον αναγνώστη συναισθήματα συμπάθειας για κάποιους και αντιπάθειας για κάποιους άλλους. Ήρωες δυναμικούς ή ήρωες χωρίς ψυχικό σθένος, ήρωες προβλέψιμους ή απρόβλεπτους, πρωτοπόρους ή βολεμένους στα κοινωνικά στερεότυπα της εποχής. Με εξαιρετική περιγραφική δεινότητα η συγγραφέας περιγράφει τόπους, χώρους και ανασυνθέτει μια πολίχνη της Ελλάδας, την Αθήνα.

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ είναι ένα βιβλίο γραμμένο με αγάπη για τη γυναίκα. Γυναίκες πρωτοπόρες που άλλαξαν τη ζωή τους φέρνοντας την ανατροπή σε μια εποχή που η επιρροή από τους Οθωμανούς είχε αλλάξει κατά πολύ τον ελληνικό τρόπο σκέψης που σε τίποτα δεν θύμιζε το παρελθόν των Ελλήνων. Οι ηρωίδες της Φιλομήλας Λαπατά, όμοιες με την Αθηνά Καληβωκά του Κώστα Καρακάση στο βιβλίο ΑΘΗΝΑ, ΕΥΤΥΧΩΣ ΠΟΥ ΔΕ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ ΟΜΟΡΦΗ, φέρνουν νέα δεδομένα στην Αθήνα και ζουν ανεξάρτητες χωρίς να λαμβάνουν υπ'όψιν τα κουτσομπολιά της κοινωνίας -κάτι που αντιλαμβανόμαστε πως δεν έχει εκλείψει από τότε μέχρι σήμερα.

Οι ιστορικές αναφορές της συγγραφέως σαφείς και δοσμένες εντέχνως δεν κουράζουν τον αναγνώστη και συνθέτουν όλο το φόντο της ταλαιπωρημένης Αθήνας μετά την επανάσταση. Η συγγραφέας, μετά από επίπονη σίγουρα έρευνα αλλά και με τέτοιο τρόπο γραφής ώστε να είναι εύκολο στον αναγνώστη να μεταφερθεί στην εποχή, ανασυνθέτει την ατμόσφαιρα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους με σκιαγράφηση γεγονότων της καθημερινότητας των Ελλήνων που οδηγεί εύκολα στο συμπέρασμα πως η ιστορία επαναλαμβάνεται και θα συνεχίσει να επαναλαμβάνεται.

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ της Φιλομήλας Λαπατά είναι ένα από τα διαμάντια της χρονιάς που ήρθε στο φως στο τέλος της σεζόν και θα μείνει για πολύ καιρό. Ένα ιστορικό μυθιστόρημα γραμμένο με ήθος, σαφήνεια και αγάπη απέναντι στην γυναίκα που μεταφέρει τον αναγνώστη με τρόπο μαγικό στην Αθήνα του 1800. Ο αναγνώστης θα περπατήσει στα μονοπάτια της Αθήνας, θα συνομιλήσει με τους κατοίκους της, θα ζήσει τις πολιτικές αναταραχές καρέ καρέ, θα θυμώσει, θα νιώσει περηφάνια, αγάπη, συμπάθεια, μίσος. Θα αναθεωρήσει και θα μάθει πολλά για την ιστορία της χώρας με τρόπο τέτοιο που θα του μείνουν αξέχαστα.

Συγχαρητήρια!