Ναι, θα το πρότεινα σε φίλο-η μου
26-12-2014 17:22
Υπέρ Ενδιαφέρον, Πρωτότυπο
Κατά
Μόλις τελείωσα το Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου. Δεν μου θύμισε Προυστ αλλά το «Μηδέν και το Άπειρο» του Άρθουρ Κέσλερ. Ένας φυλακισμένος που απολογείται. Και στην απολογία του περιγράφει τα ίδια γεγονότα ξανά και ξανά και ξανά και ξανά χωρίς ποτέ να καταφέρει να εξαντλήσει όλες τις εκδοχές και τα ενδεχόμενα.
Το Κιβώτιο είναι σαφώς ένα έργο μοντερνιστικό. Είναι ο μονόλογος ενός κομουνιστή που προσπαθεί να περιγράψει ένα περιστατικό. Την μεταφορά ενός πολύτιμου κιβωτίου από την πόλη Ν. τη νύχτα της 14ης Ιουλίου 1949 ως την πόλη Κ. Είμαστε στα χρόνια του εμφυλίου. Και το περιεχόμενο του κιβωτίου θα κρίνει την έκβαση του πολέμου. Οι στρατιώτες που το μεταφέρουν, ανάμεσά τους και ο ήρωάς μας, ο αφηγητής έχουν ορκιστεί να το προστατεύσουν ακόμα και με την ίδια τους τη ζωή.
Ο αφηγητής είναι ένας άνθρωπος σχολαστικός μέχρι τελικής πτώσεως. Μετράει και ξαναμετράει, υποτάσσεται πάντα στην κομματική πειθαρχία, ακόμα κι όταν παραβιάζει τους κανονισμούς (όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται αυτό) και προσπαθεί να είναι συνεπής απέναντι σε ένα κέντρο εξουσίας δομημένο επάνω σε δύο αντιθετικούς πόλους που συγκρούονται και προκαλούν σύγχυση.
Υπάρχει δηλαδή ένας εμφύλιος μέσα στον εμφύλιο. Οπότε κανένας δεν μπορεί να ξέρει με σιγουριά, αν αυτό που κάνει σήμερα βάσει της κομματικής πειθαρχίας δεν θα θεωρηθεί αύριο από μια άλλη φράξια ως προδοσία. Φανταστείτε λοιπόν έναν άνθρωπο που αναλαμβάνει μια αποστολή για την οποία έχει σχεδόν πλήρη άγνοια (κανένας δεν γνωρίζει το περιεχόμενο του κιβωτίου) και που φτάνει στο σημείο να μην ξέρει ποιον να εμπιστευτεί και τι να πιστέψει.
Φανταστείτε έναν άνθρωπο που ως τότε είχε μάθει να παίρνει διαταγές, να δέχεται μια συγκεκριμένη γραμμή από το Κόμμα και που τώρα πρέπει να μάθει να σκέφτεται για λογαριασμό του, να συνυπολογίσει όλα τα ενδεχόμενα, να υπερβεί όλα τα πιθανά αδιέξοδα, να φτάσει στον προορισμό του, ώστε να στεφθεί η αποστολή του με επιτυχία. Όλο αυτό μου θύμισε ένα τοπίο Καφκικό, ένα ομιχλώδες πεδίο, μέσα στο οποίο η ανθρώπινη συνείδηση βαδίζει στα χαμένα, προσδοκώντας μια διέξοδο.
Επίσης ο αφηγητής αναπολεί, ενδιάμεσα στην εξιστόρησή του, και διάφορα περιστατικά από την περασμένη του ζωή, σχετικά με τις παλιές του φιλίες, τους έρωτές του, τον τρόπο που συνήθιζε να εφαρμόζει στην πράξει τις επιταγές του Κόμματος, εξομολογείται τα σφάλματα, τις αδυναμίες του, τις περασμένες του αμαρτίες και φτάνει από ένα σημείο και έπειτα ως το παραλήρημα.
Ο αφηγητής, είναι ένα ταλαίπωρο ανθρωπάκι, προσπαθεί να φανεί αντάξιος της αποστολής του, να συμβιβάσει τις διαταγές που δέχεται με τα όσα του υπαγορεύει η συνείδησή του και έτσι όπως αμφιταλαντεύεται και παραπαίει θυμίζει αξιολύπητη μαριονέτα στα χέρια ενός παρανοϊκού κουκλοπαίχτη και η όλη πορεία που ακολουθεί μοιάζει με φάρσα. Φτάνει στα όριά του. Τα ξεπερνάει. Φωνάζει. Υπάρχει όμως κάποιος να τον ακούσει ή όλα πέφτουν στο απόλυτο κενό;
Δεν έχω καταλήξει ακόμα στους λόγους που έγραψε ο Αλεξάνδρου αυτό το έργο. Είναι μια κριτική στο Κομμουνισμό; Στον τρόπο που αυτός εφαρμόστηκε στην Σοβιετική Ένωση; Μήπως είναι μία σπουδή επάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη και στο νόημα της ελεύθερης βούλησης; Αναφέρεται για παράδειγμα ο Οιδίποδας και ο χρησμός του Απόλλωνα. Είναι υπεύθυνος για την μοίρα του ο Οιδίποδας; Αν ναι τότε φυσικά και φέρει την ευθύνη των πράξεών του, άρα δίκαια τιμωρείται για τον φόνο του πατέρα του. Αν όμως απλώς υπήρξε δέσμιος της θείας βούλησης, τότε είναι αθώος και τιμωρείται άδικα. Έχει όμως αυτό, σε τελική ανάλυση καμία σημασία, αφού και στις δύο περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι ένα και το αυτό;
Όπως και να έχει το Κιβώτιο είναι ένα έργο αριστουργηματικό, αλλά θέλει υπομονή και γερά νεύρα. Δεν με έκανε σοφότερη. Αλλά με γέμισε με τόσα ερωτηματικά που θα έχω να ασχολούμαι ως το τέλος της ζωής μου. Ή μπορεί και να μην ασχοληθώ και καθόλου και απλά να συνεχίσω να ζω, χωρίς να προσπαθώ να βγάλω άκρη.
Ήταν χρήσιμο αυτό το σχόλιο;
Ναι
/
Όχι