Βιβλίο Το στίγμα
Συγγραφέας ρούλα Σαμαϊλίδου
Κατηγορία Κοινωνικό μυθιστόρημα
Εκδότης Μιχάλης Σιδέρης
Συντάκτης-ρια Τάσος Αγγελίδης Γκέντζος

Το διάβασες;
Πες τη γνώμη σου στο Bookia!
Βαθμολόγησε στο Bookia αυτό το βιβλίο και γενικά τα βιβλία που διαβάζεις!

Το «Στίγμα» της Ρούλας Σαμαϊλίδου το παρουσίασα στη Θεσσαλονίκη - σε μια κατάμεστη αίθουσα κεντρικού ξενοδοχείου.

Να σας μεταφέρω λίγα λόγια από το οπισθόφυλλο του βιβλίου και παράλληλα να προσπαθήσω να προσθέσω και τα πρώτα ερωτήματα...

Στο χωριό τους - δεν αναφέρεται το όνομα του τόπου - μια κλειστή κοινωνία, όπου μοιραία βασίλευαν και όριζαν τη ζωή των ανθρώπων παμπάλαια ήθη και έθιμα, προκαταλήψεις και άγραφοι νόμοι, έφτανε και μια μόνο προκατάληψη ώστε να στιγματίσει κάποιον και να τον βάλει για τα καλά στο περιθώριο.

Τι έπραξαν οι άνθρωποι που φιλοξενούσαν το πρόβλημα; Σήκωσαν γύρω τους ψηλά τείχη κι έκλεισαν όλους τους άλλους έξω από αυτά. Μπορούσαν άραγε να κάνουν κάτι διαφορετικό;

Οι πληγές τους ποτέ δεν επουλώθηκαν. Κακοφόρμισαν μάλιστα με το πέρασμα του χρόνου και μόλυναν και τους ίδιους. Ζούσαν ξεκομμένοι στην άκρη του χωριού, μέχρι που έφυγαν οι παλιοί και έμειναν οι καινούργιοι. Η ιστορία τους όμως κάθε άλλο παρά ξεχάστηκε. Πέρασε από γενιά σε γενιά σαν παραμύθι. Παραμύθι που ακόμα και ο θάνατος των παλιών δε μπόρεσε να φέρει τη δική του λήθη, αλλά σαν ποτάμι παρέσυρε στο διάβα του τους ζωντανούς, επηρεάζοντάς τους και διατηρώντας τους σκιές μέσα στη ζωή.

Το στίγμα της τρέλας θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό από τις μικρές τοπικές κοινωνίες; Ο Βασίλης ο τρελός... κι αυτόματα έρχεται στο νου η αποστροφή, ο φόβος, η απέχθεια και τόσα άλλα ενστικτώδη αισθήματα. Κρίμα! Η παιδεία, η αγάπη και ο ανθρωπισμός φορούσαν χειροπέδες... Κλειδωμένα τα θετικά συναισθήματα των ανθρώπων και τα κλειδιά πεταμένα σε μέρη απάτητα!

Και μετά από όλα αυτά που κουβαλούσαν στους ταλαιπωρημένους ώμους τους πώς να αντέξουν ένα νέο στίγμα; Πώς να συμβιβαστούν με το στίγμα που θα έφερνε η γέννηση του εξώγαμου της Χρυσάνθης;

Η Χρυσάνθη – η πρωταγωνίστρια του “στίγματος” – γνωρίζεται με τον έρωτα. Πιστεύει στον άδολο και αγνό έρωτα, αλλά σύντομα απογοητεύεται από αυτόν! Κι ο έρωτος αυτός – ο πρώτος έρωτας – θα αφήσει το δικό του στίγμα στη ψυχή της μέχρι το τέλος. Ο έρωτας δε μας δείχνει πάντα το καλό του πρόσωπο. Ο έρωτας μπορεί να μετατρέψει από τη μια στιγμή στην άλλη την ευτυχία ή την βαρετή αδράνειά μας σε μέγιστη δυστυχία.

Και το στίγμα ποια θέση μπορεί να έχει ανάμεσα σε όλα αυτά; Πιστεύουμε πως είναι σε θέση να καταστρέψει τη ζωή μας;

Στον έρωτα σίγουρα πιστεύουμε... πιστέψαμε κάποτε! Η Χρυσάνθη βάζει τον έρωτα σε ένα ψηλό ράφι και με τη δύναμή της μετατρέπει το κακό... το μετουσιώνει σε καλό. Αναγκάζεται από τη ζωή να το κάνει; Που βρίσκει άραγε αυτή την τεράστια εσωτερική δύναμη ώστε να σταθεί όρθια απέναντι στα προβλήματά της και να τα αντιμετωπίσει; Πώς μπορεί να σταθεί στα πόδια της και να προχωρήσει μπροστά δίχως τη στήριξη των δικών της ανθρώπων;

Και σήμερα υπάρχουν οικογένειες που κρύβουν κάτω από τα πατάκια της εξώπορτας τα προβλήματα, που τα μέλη τους δε βοηθούν το ένα το άλλο... Ευτυχώς που η Χρυσάνθη έχει γνωρίσει την αγάπη από άτομα ξένα...

Κι ο ρόλος της οικογένειας άραγε πάνω σε ποιο πλοίο ταξιδεύει; Η Χρυσάνθη, η μάνα και ο πατέρας της, αδέρφια, γείτονες, τρέλα... Και το στίγμα... πάνω τους, δίπλα τους, πίσω τους! Το σκοτεινό παρελθόν, το δύσκολο παρόν κι ένα αβέβαιο μέλλον! Καταπίεση, πόνος, έρωτας, βάσανα, μικρές κλειστές κοινωνίες, ψέματα... σκηνές ιδιαίτερα σκληρές. Σκηνές ενός εξαίρετου ρεαλισμού ξεπηδούν μέσα από τις σελίδες του “στίγματος”!

Στην αρχή του έργου – στις πρώτες σελίδες – άλλη μια οικογένεια... Διαφορετική! Δίχως στίγμα! Η Ευγενία, ο Δημοσθένης, οι κόρες, οι παρακόρες και ο γιος. Κι εκεί έρωτες... Σε κάθε κεφάλαιο μπαίνουν στην ιστορία της Ρούλας Σαμαϊλίδου νέα πρόσωπα που θα συνδέονται έξυπνα με τα παλιά, σε κάθε κεφάλαιο θα προσθέτει το δικό της στίγμα στην μοναχική τέχνη του συγγραφέα.

Ο Μιχάλης... ο γιος. Ένας άλλος γιος. Ο καταπιεσμένος από τη μάνα Μιχάλης... και δίπλα του να στέκει ο Δημοσθένης, ένας πολύ αδύναμος – σχεδόν άβουλος - πατέρας. Εξαίρεση είναι ο Δημοσθένης... Οι γυναίκες και οι άνδρες σε αυτό το μυθιστόρημα είναι δυνατοί, γενναίοι! Το στίγμα είναι μια αληθινή ιστορία που η Ρούλα Σαμαϊλίδου άλλοτε την κεντά με το ψιλό βελονάκι που μας χαρίζει αριστουργήματα και άλλοτε πάλι την πλέκει με τις χοντρές σιδερένιες βελόνες... εκείνες που φτιάχνεις τα πανέμορφα πουλόβερ για τις κρύες νύχτες του χειμώνα. Τι κρίμα που εκ των πραγμάτων δε μπορεί να προστατέψει τους αγαπημένους της... Πόσο θα ήθελε να λυτρώσει τον Βασίλη και την Χρυσάνθη!

Είναι πασιφανές πως σε κάποιους σταματά... στέκεται περισσότερο, δείχνει να τους πονά και να τους κατανοεί. Θα μπορούσα να μιλώ ώρες ολάκερες για το ήθος των ηρώων της. Ξεπηδούν μέσα από τη ζωή.. Τους βλέπεις ολοζώντανους μπροστά σου τους πρωταγωνιστές και τους δευτεραγωνιστές του “στίγματος” της, είσαι σίγουρος πως κάπου τους έχεις συναντήσει, σου μιλούν, σου κουνούν με νόημα το δάκτυλο, σε προσκαλούν να τους νοιώσεις. Υπάρχει συναισθηματικό υλικό πίσω από τα πρόσωπα, ιδεολογία, στάση ζωής, επιλογές...

Κι ήρθε η στιγμή να μιλήσω για τις αλήθειες ενός μύθου ευρηματικού. Έχει κι ο μύθος τις δικές του αλήθειες! Τις αλήθειες του Αργύρη, του ταλαιπωρημένου συντρόφου της Χρυσάνθης. Στη μυθοπλασία “μού επιτρέπεται” να πω τα πιο τραβηγμένα πράγματα δίχως να ξενίσω ιδιαίτερα τις αισθήσεις του αναγνώστη. Είναι εκείνη η τεράστια εξουσία του γραφιά που μου υπαγορεύει να υφάνω το μύθο με τα χρωματιστά νήματα της δικής μου επιλογής. Η Ρούλα Σαμαϊλίδου κάθεται στον αργαλιό της τέχνης και υφαίνει με περισσή αλήθεια τους αγαπημένους της ήρωες κι όχι με αληθοφάνεια. Δε σφάλουν μόνο και μόνο για να σφάλουν ή για να εντυπωσιάσουν τον αναγνώστη, δε βασανίζονται λόγω επιλογής, αλλά δυστυχώς για εκείνους... επειδή δε μπορούν να κάνουν διαφορετικά! Ζουν στα όρια, στα άκρα των ορίων... ίσως και χωρίς να το επιλέγουν! Ο αναγνώστης ταυτίζεται πλήρως με τις αλήθειες και τα αδιέξοδά τους... καθώς είναι ανθρώπινοι! Ανθρώπινη είναι η αποδοχή της απιστίας, ανθρώπινο να αισθάνεσαι παρατημένος από τους άλλους, ανθρώπινο και ίσως δικαιολογημένο να αναζητάς κάθε στιγμή τη παρηγοριά, την επιβεβαίωση, τη χαρά και μια δεύτερη ευκαιρία. Όλοι μας έχουμε δικαίωμα σε αυτή τη δεύτερη ευκαιρία! Κι όταν περάσει η ηλικία και δεν σου έχει χτυπήσει την πόρτα η πρώτη ευκαιρία... η δεύτερη αποκτά μεγαλύτερη σημασία. Κι η ευκαιρία του Αργύρη ήταν η Χρυσάνθη...

Ανθρώπινο και φυσικό το να βρίσκεσαι για χρόνια σε διλήμματα από τα οποία αδυνατείς να ξεφύγεις. Έχουν πολλά ελαττώματα στις πλάτες... οι αληθινοί άνθρωποι, λειτουργούν αχάριστα... κάποτε μετανοιώνουν για τα λάθη τους και πληρώνουν για αυτά. Λυτρώνονται άραγε μέσα από την τιμωρία ή την αυτοτιμωρία τους; Οι ήρωες της συγγραφέως δε στέκονται στην μια μεριά του ποταμού κάνοντας παρέα στον Αργύρη και την Χρυσάνθη. Στην απέναντι όχθη έχουν κατασκηνώσει αυτοί που πληγώνουν... Και τα ζεύγη των αντιθέσεων τονίζουν έντονα το καλό μέσα από τη σύγκρισή του με το κακό. Η Ευτέρπη της λ.χ κινείται ανάμεσα στον στοργικό Μιχάλη και στον καιροσκόπο Γιάννη. Πατά με το ένα πόδι της στο άσπρο και με το άλλο στο μαύρο. Παρασύρεται τελικά από το μαύρο και δέχεται τη μοίρα της. Πληρώνει για τις επιλογές της. Χάνει όλα αυτά που της είχε προσφέρει απλόχερα η ζωή.

Δεν είναι άδικη η ζωή που στέρησε τόσα πράγματα από τον Αργύρη; Υπάρχει όμως κανείς από μας που δεν έχει πληρώσει το τίμημα της μοίρας ή των επιλογών του; Τι δουλειά είχε η Ευτέρπη να κάνει παρέα με την χοντρο – Λενάρα; Παρασύρεται και σε μεγάλη ηλικία ο άνθρωπος! Αγελαία η συμπεριφορά του... Δεν είναι λίγες εκείνες οι φορές που μας ελκύει η μυρωδιά από πράγματα παράταιρα, πράγματα μακριά από εμάς...

Κι έρχεται εκείνη η στιγμή που η Χρυσάνθη και η μοίρα της έχουν κουραστεί να θρηνούν, η στιγμή που η χαρά - φορώντας κατάσαρκα την καινούργια της μάσκα - τής χτυπά την πόρτα για να τής θυμίσει πως είναι ακόμα ζωντανή. Δεν είναι έρωτας το νέο συναίσθημα. Κουράστηκε... Υπάρχουν όμως κι άλλα συναισθήματα στις ζωές των ανθρώπων. Υπάρχουν χρώματα ανάμεσα στο άσπρο και το μαύρο. Η Χρυσάνθη θέλει να ακουμπήσει κάπου. Και για να γίνει αυτό, για να είναι αληθινή με τον άνθρωπο που έριξε το βλέμμα του πάνω της, είναι αναγκασμένη να γυρίσει πίσω και να θυμηθεί το παρελθόν της, να ξύσει τις παλιές πληγές με τα δικά της νύχια και στη συνέχεια για μια ακόμα φορά να βρει τον τρόπο να τις επουλώσει. Δύσκολη διαδικασία... την οποία η συγγραφέας μάς την μεταφέρει με τρόπο υποδειγματικό. Στους απολογισμούς καταλαβαίνεις καλά που ξόδεψες τη ζωή σου και τι ακριβώς έχεις περάσει. Σε αυτούς τους απολογισμούς κάνεις τη σούμα και αντιλαμβάνεσαι ποιοι ήταν αυτοί που σου στάθηκαν... Η αγάπη είναι το μέτρο!

Αν με ρωτούσε κάποιος ποιον ήρωα αγάπησες από το “στίγμα”... δε θα δυσκολευόμουν να απαντήσω. Την Βαρβάρα... Την σπιτονοικοκυρά της Χρυσάνθης. Τον άνθρωπο που βοήθησε την Χρυσάνθη ανυστερόβουλα και όσο κανένας άλλος. Και η βοήθεια δεν είναι πάντοτε χρηματική! Ένας καλός λόγος, ένα γλυκό χαμόγελο, μια ανάσα, εμπιστοσύνη, νοιάξιμο... Θα ήθελα να σας μιλήσω για αυτή τη γυναίκα που ξεπηδά σαν χείμαρος μέσα από τις σελίδες του βιβλίου. Την βλέπω να κατεβαίνει αργά – αργά τις σκάλες του δίπατου σπιτιού της, να κινείται με δυσκολία στο χώρο λόγω των παραπανίσιων της κιλών, να τραγουδά, να γελά... Η ζωή της ένα άλυτο μυστήριο. Άνθρωπος γλυκός, άδολος! Λαχταρώ να την ακούσω να τραγουδά...

Κι η κόρη της Χρυσάνθης η Αγγελική – δίχως να έχει γνωρίσει τη μάνα της – ζει τη ζωή της μάνας της. Το πεπρωμένο; Πώς μπορεί να ερμηνεύσει κανείς με τη λογική κάτι τέτοιο; Να μιλήσει για συμπτώσεις; Ο πατέρας της Αγγελικής βλέπει την τροπή που παίρνει η ζωή της κόρης του και δεν απορεί. Αποδέχεται αυτά που φέρνει η ζωή. Τεράστια η σοφία του Μιχάλη!

Οι ήρωές της συγγραφέως έχουν μάθει να βλέπουν και να ακούνε, έχουν μάθει να αγγίζουν με τα δάχτυλα των δύο χεριών και να μη φοβούνται τα αγγίγματα, να μυρίζουν το καλό και το κακό... Ζουν. Μόνο μία λέξη! Ζωή! Ζουν έντονα! Προσπαθούν...