Γράφει: ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΗΚΟΥΛΗΣ

Όταν ακούμε για Ιωάννινα και Λίμνη Ιωαννίνων, το μυαλό μας πηγαίνει αυτόματα στην ιστορία της κυρά Φροσύνης και στα χρόνια του Αλή Πασά. «Το Δεσποτάτο της Λίμνης», όμως, μας ταξιδεύει στη χρονική περίοδο από το 1372 έως την τουρκική κατάκτηση του 1430, ενώ στο ταξίδι μας αυτό ανακαλύπτουμε μια σειρά πολύ σημαντικών ιστορικών γεγονότων. Τι σας οδήγησε να τοποθετήσετε τα πρόσωπα του μυθιστορήματος στην περίοδο των βυζαντινών Ιωαννίνων;

Ακριβώς αυτό. Η ύπαρξη τόσο σημαντικών ιστορικών γεγονότων που έλαβαν χώρα στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων πολλά χρόνια πριν τον Αλή Πασά, γεγονότα για τα οποία το ευρύ κοινό δε διαθέτει καμία γνώση. Η ανάγκη να μεταδώσω αυτόν τον πλούτο ιστορικών πληροφοριών που έλαβαν χώρα στην Υστεροβυζαντινή περίοδο, αποτέλεσε το έναυσμα για τη συγγραφή του βιβλίου μου.

Μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου μεταφερόμαστε νοερά στα τότε Ιωάννινα, κυκλοφορούμε μέσα και έξω από την καστρούπολη, επισκεπτόμαστε τα σπίτια και τα αρχοντικά, ζούμε την καθημερινότητα των κατοίκων, τις εργασίες τους, το νοικοκυριό τους, τις συνήθειές τους και γαληνεύουμε μαζί μπροστά στη θέα της λίμνης. Καταφέρνετε, δηλαδή, να τοποθετήσετε τον αναγνώστη μέσα σε κάθε σκηνικό και να γίνει παρατηρητής των πάντων και συλλέκτης εικόνων. Θα θέλατε να συμπληρώσετε κάτι πάνω σ’ αυτήν τη διαπίστωση;

Αυτή ήταν η επιθυμία μου. Γιατί πρέπει να ομολογήσω πως κατά τη διάρκεια της συγγραφής, διακατεχόμουν από αυτό ακριβώς το συναίσθημα. Μεταφερόμουν νοερά σε εκείνη την εποχή, έχοντας μετά από ενδελεχή έρευνα μπροστά μου την εικόνα της πόλης του 14ου αιώνα, και με φανταζόμουν να συγχρωτίζομαι με τους ανθρώπους της, να παράτηρω τις εκκλησιές και τα σπιτικά της, να περπατώ στα στενά της καστρούπολης, με ανάκατες τις μυρωδιές των φαγητών και των λουλουδιών.

Στο βιβλίο σας παραθέτετε ένα σημαντικό έγγραφο, τον ΟΡΙΣΜΟ του Σινάν Πασά του 1430, γραμμένο στα ελληνικά, που αποτελεί το πρώτο χειρόγραφο παράδοσης ελληνικής πόλης στους Τούρκους το οποίο διασώζεται. Πιστεύω ότι η ανάγνωσή του προξενεί έντονα συναισθήματα γιατί φέρνει τον αναγνώστη πιο κοντά στις πραγματικές συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων (ίσως και πιθανών προγόνων τους), καθώς αποτελεί ντοκουμέντο και όχι μία απλή περιγραφή που ταξιδεύει στον χρόνο. Μπορείτε να μας δώσετε επιπλέον πληροφορίες;

Τα Γιάννενα δεν ήταν η πρώτη πόλη που παραδόθηκε στους Οθωμανούς, αλλά είναι η μόνη της οποίας σώζεται ο ορισμός, τα προνόμια, δηλαδή, που παραχωρούνταν στους κατοίκους της. Η διακήρυξη-ορισμός παρατίθεται ολόκληρη στα «Ηπειρωτικά Χρονικά», Α΄- Β΄ το 1930 από τον  Κωνσταντίνο Άμαντο, στο έργο του «Η αναγνώρισις υπό των Μωαμεθανών θρησκευτικών και πολιτικών δικαιωμάτων των χριστιανών και ο “ορισμός του Σινάν Πασά”» όπως τον αντέγραψε από τον Σιναϊτικό κώδικα. Αποτελεί πηγή πολλών πληροφοριών, ενώ αναφέρει ονομαστικά τους κυβερνώντες, τα κυβερνητικά αξιώματα, την ύπαρξη τιμαρίων στην περιοχή.

Ιστορικά χρόνια με κατακτητές, συνεχείς κατακτήσεις και κατακτημένους, φόβο και αγωνία. Συνθήκες ζωής που εμείς σήμερα δεν μπορούμε να αντιληφθούμε ζώντας σε περίοδο ειρήνης. Αξίζουν λοιπόν οι πρόγονοί μας και η πατρίδα μας τον πρέποντα σεβασμό. Συμφωνείτε;

Οι πρόγονοί μας έχουν αποδείξει ότι αξίζουν τον σεβασμό μας καθ’ όλη τη διάρκεια της πολυτάραχης ιστορίας μας. Το θέμα είναι ότι εμείς, οι νεώτεροι, αδιαφορούμε γι’ αυτούς τους προγόνους. Με θλίβει η πλαδαρότητα τούτων των καιρών, η αγραμματοσύνη που μας χαρακτηρίζει. Παίρνουμε ως δεδομένη τη χαλαρότητα της ζωής μας, με τα δικά της προβλήματα φυσικά, η οποία δεν έχει καμία σχέση όμως με τις συνθήκες εκείνης της εποχής, και δε συνειδητοποιούμε πως δεν υπάρχει παρθενογένεση. Υπάρχουμε γιατί υπήρχαν εκείνοι, υπάρχει μια συνεχής κλωστή ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν, ανάμεσα σε εκείνους, τους προγόνους, και σε μας. Κι εμείς ζούμε την ελεύθερη ζωή μας, γιατί αυτοί το προσπάθησαν. Θα το αντιληφθούμε, αρκεί να μαθαίνουμε την ιστορία μας.

Πόσο σημαντικό είναι για έναν άνθρωπο να γνωρίζει την ιστορία του τόπου του; Ποια είναι τα οφέλη αυτής της γνώσης και πώς μπορεί να βοηθήσει η γνώση της ιστορίας στην «ύπαρξη» και εξέλιξη ενός τόπου;

Απαραίτητη προϋπόθεση για μένα. Λαός που δε γνωρίζει την Ιστορία του είναι καταδικασμένος να αποτύχει, ακόμη και να εξαφανιστεί. Αν δε μελετήσουμε και δεν αποτιμήσουμε την ιστορία μας, θα είμαστε φτωχότεροι. Η γνώση της Ιστορίας είναι ταξίδι αυτογνωσίας, γνωρίζουμε πολύ περισσότερα για εμάς, για τους γείτονές μας, για συμπεριφορές που πρέπει να αναμένουμε, για λάθη που πρέπει να αποφεύγουμε. Κι έτσι γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι, γινόμαστε «σοφότερο» έθνος.

Ο συγγραφέας ενός ιστορικού μυθιστορήματος αναλαμβάνει μία μεγάλη ευθύνη απέναντι στο αναγνωστικό κοινό καθώς το βιβλίο του δε θα προσφέρει μόνο ψυχαγωγία αλλά και γνώσεις ιστορικές, γεωγραφικές, τοπογραφικές, λαογραφικές.  Αυτό προϋποθέτει έρευνα, μελέτη και διασταύρωση στοιχείων. Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε για τη δική σας ενδελεχή έρευνα;

Ο συγγραφέας ενός ιστορικού μυθιστορήματος, ο οποίος σέβεται τον εαυτό του και τους αναγνώστες του, φέρει μεγάλη ευθύνη: τη σωστή αναπαράσταση όχι μόνο των γεγονότων, αλλά  και του κοινωνικού πλαισίου. Πρέπει να διασφαλίσει ότι το ιστορικό πλαίσιο είναι σωστό, ότι τα αληθινά γεγονότα που αναφέρονται στο βιβλίο του είναι σωστά τεκμηριωμένα, καθώς και ότι τα ιστορικά πρόσωπα «τοποθετούνται» σωστά, χρονικά και βιογραφικά. Η δική μου έρευνα και μελέτη προχώρησε και σε άλλα επίπεδα, στην τοπογραφική καταγραφή χώρων και οικισμών, στη σωστή απεικόνιση της αρχιτεκτονικής, στην παρουσίαση της αισθητικής της εποχής, ακόμη και των διατροφικών συνηθειών. Αναζήτησα παλιούς τοπογραφικούς χάρτες, διάβασα για τις μαγειρικές συνήθειες της εποχής, για τις μορφές ψυχαγωγίας τους, ακόμη και τα τραγούδια τους.  Και νομίζω πως έτσι πρέπει να γίνεται.

Η αγάπη για την ιστορία αλλά και για την πατρίδα σας, τα Ιωάννινα, σας οδήγησε στη συγγραφή του βιβλίου, παραδίδοντας έτσι στην πόλη και στους συμπολίτες σας ένα πολύ αξιόλογο έργο που τους αφορά. Τι συναισθήματα σας δημιούργησε η ολοκλήρωση και έκδοση ενός έργου που είναι αποτέλεσμα αυτής της αγάπης;

Είμαι περήφανη για αυτό το βιβλίο. Υποθέτω, βέβαια, πως κάτι τέτοιο δεν είναι πρωτότυπο. Ο καθένας που εκδίδει ένα βιβλίο νιώθει ικανοποίηση και συγκίνηση, όταν επιτέλους το κρατά στα χέρια του. Ανάμικτα συναισθήματα, συγκίνηση από τη μία, αγωνία από την άλλη, για το αν θα το αγκαλιάσει το αναγνωστικό κοινό. Γιατί η συγγραφή περικλείει και έναν βαθμό έκθεσης. Μεγαλύτερη, λοιπόν, χαρά νιώθω όταν αναγνώστες με πλησιάζουν και μου λένε  πόσα πράγματα έμαθαν από το βιβλίο αυτό, τα οποία δε γνώριζαν. Αλλά περηφάνια αισθάνθηκα όταν κάποιοι από αυτούς μου εκμυστηρεύτηκαν πως το βιβλίο μου ήταν η αφορμή να ξανααγαπήσουν την πόλη τους.

«Το Δεσποτάτο της Λίμνης» είναι το πρώτο σας ιστορικό μυθιστόρημα. Θα θέλατε να συνεχίσετε με τη συγγραφή ιστορικού μυθιστορήματος και, αν ναι, ποια ιστορική περίοδος σας ελκύει το ενδιαφέρον;

Τις επόμενες μέρες θα εκδοθεί το 2ο μου μυθιστόρημα, ιστορικό και αυτό. Εκτυλίσσεται στον 19ο αιώνα, ως επί το πλείστον την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης.

Ασκείτε το επάγγελμα της παιδιάτρου, ενώ στον ελεύθερο χρόνο σας ταξιδεύετε, ακούτε μουσική και μελετάτε ιστορία. Θα ήθελα με μία νοητή κλωστή να συνδέσετε τις δραστηριότητες αυτές γνωρίζοντάς μας τον τρόπο με τον οποίο υπάρχει αλληλεπίδραση ανάμεσά τους.

Η μελέτη της Ιστορίας έχει να κάνει με την αναζήτηση της αλήθειας, ενώ η συγγραφή ιστορικού μυθιστορήματος, με την αναζήτηση πηγών για την οικοδόμηση μιας ιστορίας. Υπάρχει μια μορφή συγγένειας με την ιατρική, που στηρίζεται ως επί το πλείστον στην έρευνα και την αναζήτηση μηχανισμών και τρόπων λειτουργίας. Βρίσκω, λοιπόν, μια ισχυρή σχέση ανάμεσα στα δύο. Η μουσική, από την άλλη, είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στη μελέτη και στη φαντασία, στο ταξίδεμα του μυαλού. Πάντα μου άρεσε να δουλεύω μετά μουσικής! Το ίδιο και τα ταξίδια. Εμπλουτίζεις τη φαντασία, μαθαίνοντας καινούργια πράγματα, γνωρίζοντας νέους ανθρώπους, καταγράφοντας άλλες συνήθειες. Επίσης, πρέπει να αναφέρω ότι προσπαθώ να ταξιδέψω σε όλους τους προορισμούς που περιγράφω στα βιβλία μου. Θέλω να έχω τη σωστή  χωροταξία μπροστά μου.

Εύχομαι να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο σας και η αγάπη σας για την Ιστορία να οδηγήσει και σε επόμενο συγγραφικό βήμα.

Σας ευχαριστώ πολύ! Ελπίζω να τα ξαναπούμε και να μιλήσουμε για το καινούργιο μου βιβλίο!