Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Ο Θοδωρής Δεύτος γεννήθηκε στα Γιάννενα. Έχει δύο κόρες, τη Μαριλίζα και την Ασπασία. Σπούδασε Μαθηματικά στο Εθν. Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και υπηρέτησε τη δημόσια εκπαίδευση επί τριάντα δύο έτη.

Διετέλεσε πρόεδρος στην Ένωση Ηπειρωτών Ιλίου (2001-2011). Εκλέχτηκε Δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Ίλίου (2006-2018) και υπηρέτησε ως πρόεδρος του Πολιτιστικού & Αθλητικού Oργανισμού για τέσσερα χρόνια. Επίσης, το 2006 εκλέχτηκε στο Δ.Σ της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος.

Εμφανίστηκε στα γράμματα το 2004 με το λαογραφικό του έργο «Ο Ηπειρώτικος γάμος». Ακολούθησαν εννέα ιστορικά μυθιστορήματα. «Μη ρωτάς γιατί» (2006), «Σμύρνη, συγγνώμη» (2008), «Μήπως αγάπησα λάθος πατρίδα;» (2011), «Τραπεζούντα, το διαμάντι της Ανατολής» (2015), «Είμαι Πολίτισσα, τζάνουμ» (2016), «Το Πέρασμα Αντίκρυ» (2018), «Ο αλεξιπτωτιστής ήταν δικός μας» 2020, «Ασπασία, Το Μυστικό της Καπετάνισσας» (2022), «Η Κραυγή του Φεγγαριού» (2023), «ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΣΤΕΡΕΨΑΝ» (2024). Το τελευταίο του βιβλίο είναι «ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΠΟ ΑΤΣΑΛΙ» από τις εκδόσεις Χάρτινη πόλη.

Κύριε Δεύτο ευχαριστώ για τον χρόνο σας. Ποια ήταν η αφορμή που γράφτηκε αυτό το βιβλίο; 

Εγώ ευχαριστώ εσάς και το Bookia για τη φιλοξενία. Οι «ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΠΟ ΑΤΣΑΛΙ» προέκυψαν, γιατί και οι τέσσερις αυτοτελείς ιστορίες του βιβλίου έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Έχουν σαν πρωταγωνιστές τέσσερις ξεχωριστές γυναίκες που αγωνίστηκαν σε διαφορετικές δύσκολες για τον Ελληνισμό ιστορικές περιόδους, με παρόμοια χαρακτηριστικά. Ήταν γυναίκες που μπορεί να μην είχαν παιδεία,  πλούτη, αλλά είχαν ψυχή, είχαν αισθήματα και κυρίως είχαν το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Αυτός ήταν ο λόγος που επελέγησαν μαζί αυτές οι ιστορίες. 

Αν και μαθηματικός στο επάγγελμα, το ιστορικό μυθιστόρημα είναι αυτό που σας κέρδισε και μας έχετε χαρίσει όμορφα βιβλία. Η ιστορία είναι η κρυφή σας αγάπη; 

Όντως, η ιστορία είναι κάτι που λάτρεψα από μικρός, καθ’ ότι ο αείμνηστος δάσκαλος πατέρας μου είχε την ίδια αγάπη κι έτσι, υπήρχαν πάντα στο σπίτι αξιόλογα βιβλία ιστορίας. Συγχρόνως, επειδή πάντα κουβαλάω μέσα μου τον δάσκαλο, με ενοχλεί πολύ αυτή η άγνοια σημαντικών ιστορικών σταθμών της ιστορίας του έθνους μας, που υπάρχει σε μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού. Και επειδή θεωρώ ότι η ιστορία μπορεί να περάσει πολύ πιο εύκολα μέσα από ένα μυθιστόρημα, θέλω να πιστεύω ότι ενασχολούμενος με αυτό το είδος, συμβάλω κι εγώ, βάζω ένα λιθαράκι, να μάθουν οι αναγνώστες των βιβλίων μου πληροφορίες για σημαντικές ιστορικές στιγμές της πατρίδας μας. 

Όλο το βιβλίο «ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΠΟ ΑΤΣΑΛΙ» είναι αφιερωμένο στη γιαγιά σας, όπως και η πρώτη σας ιστορία. Οι επόμενες γυναίκες είναι πραγματικά πρόσωπα ή μυθοπλαστικά;

Όλες οι ιστορίες είναι πέρα για πέρα ΑΛΗΘΙΝΕΣ, μου τις έχουν εμπιστευθεί συγγενείς πρώτου βαθμού και θέλω πραγματικά να τους ευχαριστήσω θερμά και από αυτό το βήμα. 

Ομολογώ ότι δε με ενδιαφέρουν τα παραμύθια, αυτά ας τα γράψουν άλλοι, εγώ επιμένω σε αληθινές μόνο ιστορίες. 

Το βιβλίο είναι βέβαια αφιερωμένο στη γιαγιά μου, την πρώτη χήρα του Ελληνοϊταλικού πολέμου, γιατί είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση μαρτυρικής γυναίκας 

Ήπειρος με την Ευτυχία, Πόντος με τη Σοφία, Σμύρνη με την Εραστή , και πάλι Ήπειρος με τη Θεανώ, τιμώντας τα θύματα της εβραϊκής κοινότητας και του Ολοκαυτώματος. Μαρτυρικές ιστορίες ενός λαού με πρωταγωνίστριες τις γυναίκες. Εκτός από ατσάλι, με ποια άλλα υλικά ήταν οπλισμένες αυτές οι γυναίκες;

Με ήθος, με πίστη, με δυναμισμό, με αγάπη, με αυταπάρνηση και με τεράστιο ένστικτο αυτοσυντήρησης. 

Άλλα χρόνια, άλλες συνθήκες που οι γυναίκες βρήκαν το θάρρος, έσφιξαν τα δόντια και νίκησαν ακατόρθωτα πράγματα σε σχέση με τις γυναίκες του σήμερα. Πιστεύετε, που το απευχόμαστε φυσικά, σε μια δύσκολη συνθήκη να βρούμε την ίδια δύναμη όπως εκείνες;

Ειλικρινά δεν το πιστεύω. Εκείνες οι γυναίκες ήταν άλλης πάστας γυναίκες, σκληραγωγημένες, ανθεκτικές, σκληρά εργαζόμενες στα χωράφια, με τα ζωντανά τους,  με έλλειψη ευκολιών στο νοικοκυριό τους. Πραγματικά, έπρεπε να είναι από ατσάλι για να κατορθώσουν να τα φέρουν όλα βόλτα. Οι σημερινές γυναίκες έχουν γεννηθεί μέσα στις ευκολίες, χωρίς να ισχυρίζομαι ότι και οι σημερινές γυναίκες, κυρίως οι εργαζόμενες δεν κουράζονται. Άλλες εποχές, άλλες συνήθειες, άλλες απαιτήσεις. 

Η γιαγιά σας, η πρώτη χήρα του Ελληνοϊταλικού πολέμου, είναι θαυμαστή όχι μόνο γιατί τα έβγαλε πέρα με εχθρούς την πείνα και την απώλεια των αγαπημένων της προσώπων, αλλά και ότι τα κατάφερε με ένα χέρι σακατεμένο, να οργώσει και να επιζήσει η οικογένεια. Συγκλονιστικές περιγραφές που λυγίζει τον κάθε αναγνώστη. Πόσο περισσότερο εσάς που ξαναζούσατε όλα αυτά τα γεγονότα. Πόσα αποθέματα δύναμης μπορεί να έχει ένας συγγραφέας που ζωντανεύει μια πραγματική ιστορία της οικογένειας του; 

Απ Θα σας εξομολογηθώ ότι υπήρξαν στιγμές, που η ματιά μου θόλωσε, παράτησα την γραφίδα μου και βγήκα για τσιγάρο. Δεν είναι μια εύκολη διαδικασία αυτή, να έχω την μητέρα μου δίπλα να μου αφηγείται λεπτομέρειες μιας ιστορίας που γνώριζα φυσικά, αλλά που εκείνη αν και υπέργηρη, θυμόταν λεπτομέρειες να μου διηγηθεί και να εμπλουτίσει τις γνώσεις μου. Ήταν ομολογουμένως μια δύσκολη συνθήκη. 

Στη σελίδα 83 γράφετε «Με τη βοήθεια της Αγαθής έζεψε τα ζώα της και πέρασε τις τριχιές. Τη μια την άρπαξε με το δεξί της χέρι, το καλό. Την άλλη την έβαλε στο στόμα της και τη δάγκωσε όσο πιο δυνατά μπορούσε». Αυτή η κραυγή που έβγαλε ήταν η δύναμή της. Δεν είχε ανάγκη κανέναν τους αλλά ούτε πήγαν να τη βοηθήσουν. Πού ήταν το Εμείς που υποστηρίζουμε ότι οι Έλληνες στα δύσκολα ενώνονται;· 

Πραγματικά, είναι και δικό μου ερώτημα αυτό κ. Παπαδημητρίου. Μια δικαιολογία μόνο, ένα ελαφρυντικό μπορώ να φανταστώ, ότι ζούσαν μέσα στην ανέχεια και τη μαύρη φτώχεια και ο κάθε ένας προσπαθούσε να βελτιώσει τη δική του ζωή. Σε τέτοιες περιπτώσεις πάει περίπατο το «εμείς» και κυριαρχεί το «εγώ», το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. 

Οι ιστορίες της Σοφίας από τον Πόντο και της Εραστής από τη Σμύρνη, είχαν την ίδια κατάληξη. Προσφυγιά. Από τα πλούτη κατέληξαν σε μια παράγκα. Η μητέρα Ελλάδα στην πλειοψηφία τους υποδέχτηκε με δυσφορία αλλά και με τη λέξη Τουρκόσποροι.  Δικαιούται η σημερινή Ελλάδα να φέρεται τους πρόσφυγες άλλων κρατών με κακία; Θα ήθελαν οι ίδιοι Έλληνες να φερθούν τα παιδιά τους με το ίδιο νόμισμα; 

Κατ' αρχάς δε θεωρώ ότι η πατρίδα μας φέρθηκε με κακία στους πρόσφυγες. Αλλά δεν μπορεί η μικρή και φτωχή Ελλάδα να σηκώσει αυτό το τεράστιο φορτίο μόνη της.  Θεωρώ ότι έγιναν πολλά, ενδεχομένως να μπορούσαν να γίνουν περισσότερα. Πάντως η προσφυγιά, ειδικά η εξαναγκασμένη και όχι η οικειοθελής, πρέπει να βοηθιέται όσο περισσότερο γίνεται. Τώρα όσον αφορά τους χαρακτηρισμούς Τουρκόσποροι Ρωσοπόντιοι ή Αλβανούς, που χαρακτηρίσαμε τους συμπατριώτες μας Βορειοηπειρώτες, ήταν απαράδεκτοι και ρατσιστικοί. 

Η Θεανώ γιατί είναι γυναίκα από ατσάλι;

Γιατί δεν ήταν καθόλου εύκολο μια Χριστιανή να συζεί και να κάνει μάλιστα και παιδί με έναν Εβραίο, στην συντηρητική κοινωνία των Ιωαννίνων  τη δεκαετία του 50, του 60 και του 70. Όμως η αγάπη για τον Σολομών της, ήταν τόσο μεγάλη, που την έκαναν να υπομείνει πολλά. 

Πιστεύετε πως αν παράλληλα με το μάθημα της ιστορίας στα σχολεία μας, προτεινόταν κάποια ιστορικά μυθιστορήματα όπως το δικό σας, θα αγαπιόταν από τους μαθητές και τις μαθήτριες;

Είμαι απόλυτα σίγουρος γι αυτό και πρέπει να σας ότι χαίρομαι που επιτέλους το Υπ. Παιδείας αποφάσισε να κάνει αυτό το βήμα. 

Μιλάτε στο βιβλίο σας για τα καμένα χωριά, στην περίοδο της ναζιστικής κατοχής. Το γνωρίζουν πιστεύω η πλειονότητα των αναγνωστών. Γνωρίζουν όμως ότι οι πολεμικές αποζημιώσεις είναι ένα αγκάθι που ποτέ δε θα ξεριζωθεί; Η Γερμανία ενώ έχει δώσει χρήματα στις άλλες χώρες, στη χώρα μας χρωστά 190 δισεκατομμύρια, όπως τα έχουν αποτιμήσει. Ισχυρίζονται ότι έχουν ισοφαρίσει με τους μετανάστες που οδηγήθηκαν ως εργατικό δυναμικό στη χώρα τους. Τα ιστορικά μυθιστορήματα έχουν αυτή τη δύναμη να αφυπνίσουν τον λαό και να απαιτήσουν τα δικαιούμενα; 

Είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι δεν τα διεκδικούμε με σθένος, αλλά έχω την εντύπωση ότι αυτό το θέμα έχει τελειώσει με την υπογραφή των μνημονίων. Νομίζω ήταν όρος των Γερμανών να παραγραφούν, προκειμένου να μας παραχωρήσουν το δάνειο. Αν θυμάμαι καλά, μόνο την αρπαγή του χρυσού από την τράπεζα της Ελλάδος μπορούμε πλέον να διεκδικήσουμε. 

Ποια είναι η γνώμη σας για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Εκτιμώ πολύ τον Παναγιώτη Σιδηρόπουλο και τη συμβολή του στην προώθηση των καλών βιβλίων μέσω του Bookia, επί πολλά χρόνια. Και γι’ αυτό εμείς οι συγγραφείς του είμαστε ευγνώμονες. 

Ξεκινάτε μια περιοδεία ώστε να προβάλλετε το βιβλίο σας. Θα έρθετε και στην Κατερίνη η οποία είναι μια πόλη κατ’ εξοχήν προσφυγική, με ένα κράμα πολιτισμών, που αγγίζουν όλες τις ηρωίδες σας. Θα μας μιλήσετε γι αυτή την περιοδεία σας;

Όπως κάνω με κάθε νέο βιβλίο μου, έτσι και τώρα θα ξεκινήσω μια περιοδεία από τις μεγάλες πόλεις της Θεσσαλίας και μετά θα επισκεφθώ και την Κατερίνη φυσικά και τους φίλους μου στο φιλόξενο βιβλιοπωλείο ΜΑΤΙ, όπου θα γίνει η παρουσίαση του βιβλίου. Μετά θα πάω Θεσσαλονίκη, Σέρρες, Βέροια και θα καταλήξω σε αυτή την πρώτη φάση στη Λαμία. 

Και μετά τις «ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΠΟ ΑΤΣΑΛΙ» τι θα περιμένουμε;·

Στριφογυρίζουν πολλές ιδέες στο μυαλό μου, αλλά ακόμα δεν έχω καταλήξει. Άλλωστε είναι πολύ νωρίς, μόλις ένας μήνας έχει περάσει από την κυκλοφορία του βιβλίου.

Ευχαριστώ κύριε Δεύτο για την κουβέντα μας και σας εύχομαι οι «ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΠΟ ΑΤΣΑΛΙ»» να αγαπηθούν από τους αναγνώστες, όχι μόνο ως λογοτεχνικό πόνημα αλλά να λάβουν τα μηνύματά του.

Εγώ σας ευχαριστώ θερμά για την ευκαιρία της επικοινωνίας και τις ωραίες ερωτήσεις σας.