Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Η Αννίτα Λουδάρου, η οποία συγγράφει με το ψευδώνυμο Ανν Λου και πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στο Τόκυο. Σπούδασε Γεωλογία, Χρηματοοικονομικά και Ψυχανάλυση στην Πάτρα, στο Λονδίνο και στην Αθήνα, όπου τώρα ζει και εργάζεται. Ένα διήγημά της, το 70 τετραγωνικά, έχει βραβευτεί το 2019 στον διαγωνισμό «Αντιθέσεις» του Ιανού. Έχει γράψει ως τώρα μία νουβέλα με τίτλο Ιώδιο (εκδ. Απόπειρα, 2015) δύο συλλογές διηγημάτων, το Τράνζιτ (εκδ. Απόπειρα, 2014) και την παρούσα, Τη νύχτα που τρεμόσβηνε το Λ, για την οποία μας μίλησε εδώ.

Αναμφίβολα ο τίτλος του βιβλίου σας φαίνεται πρωτότυπος και πολύ ιδιαίτερος. Ο νους των αναγνωστών κάνει διάφορους συνειρμούς σχετικά με την προέλευση αυτού του… μυστηριώδους Λάμδα, το οποίο υπάρχει και στο επώνυμό σας. Θέλετε να μας πείτε πώς ακριβώς προέκυψε ο παράξενος αυτός τίτλος και από πού δραπέτευσε αυτό το Λ;

Το λ δραπέτευσε από τη λέξη ελπίδα. Είναι ένα από τα 5 επίμαχα γράμματα που θα μπορούσαν να επιλεχθούν δηλαδή. Υπάρχουν στιγμές στη ζωή του ανθρώπου που η ελπίδα τρεμοσβήνει. Τα τελευταία χρόνια ζήσαμε πολλές τέτοιες στιγμές. Από τη μια στιγμή στην άλλη η υγεία μας, όσους και όσα αγαπήσαμε, όσα κτίσαμε, όσα φτιάξαμε, μπορούσαν να χαθούν, να καούν, να βουλιάξουν. Είναι αυτές οι στιγμές που ο χρόνος σταματάει. Όχι ο χρόνος έξω, αυτός που τον μετράμε με τα ρολόγια και τα ημερολόγια, αυτός δε σταματάει ποτέ. Ο χρόνος μέσα μας όμως παγώνει, όταν η κατάσταση ξεφύγει. Αυτός ο χρόνος μέσα μας είναι συνυφασμένος με την ελπίδα. Το λ επιλέχθηκε λοιπόν γιατί πέρα από τον ιδιαίτερο ουρανικό φθόγγο που πραγματώνεται, είναι στην πεζή μορφή του σύμβολο των λεπτών της ώρας.

Τα διηγήματά σας στο βιβλίο είναι, τις περισσότερες φορές, μελαγχολικά και μοναχικά και γεννούν συχνά έντονα συναισθήματα κατά την ανάγνωση. Επιζητείτε κι εσείς ως άνθρωπος συχνά τη μοναξιά στη ζωή σας ή μονάχα κατά τη διάρκεια της συγγραφής;

Πιστεύω πως η μοναξιά ενυπάρχει μέσα σε όλους τους ανθρώπους και δεν υπάρχει λόγος κάποιος να την αναζητάει. Είναι εκεί, απλά μέσα μας, σαν ένας δικός μας ιδιαίτερος χώρος όπου κάποιες φορές μπαινοβγαίνουμε ανάλογα με όσα μπορούμε ή δεν μπορούμε να διαχειριστούμε. Η μελαγχολία, η νοσταλγία όμως είναι κάτι άλλο. Είναι η ασυνείδητη τις περισσότερες φορές, παραδοχή του κάθε ανθρώπου, πως είναι θνητός, πως δεν είναι παντοδύναμος και πως δεν είναι μοναδικός, υπάρχουν δηλαδή γύρω του πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι. Είναι τα τρία βασικά πένθη του ανθρώπου από τη στιγμή που γεννιέται και μετά. Από τότε δηλαδή που χάνει τον ενδομήτριο παράδεισο, εκεί που είναι αθάνατος, παντοδύναμος και μοναδικός, αρχίζει να νοσταλγεί και να μελαγχολεί. Κάθε άνθρωπος βιώνει την προσωπική του μορφή φόβου, που ανήκει σ' αυτόν και στην ύπαρξη του, όπως και τη δική του μορφή αγάπης και τον δικό του θάνατο. Πολλές φορές μια ματιά γύρω μας ή μέσα μας είναι αρκετή για να εξαφανιστεί η αισιοδοξία μας. Αυτό δε σημαίνει πως ο άνθρωπος δεν έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί και να χαίρεται. Ιδιαίτερα σήμερα που ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει ακόμα και τα ασυνείδητα κίνητρα μιας συμπεριφοράς του μπορούμε να είμαστε περισσότερο αισιόδοξοι. Είναι η μεγάλη αξία του "Γνώθι σ' αυτόν" που φέρνει την αισιοδοξία.

Σε πολλά από τα διηγήματά σας παίζουν σημαντικό ρόλο οι αναμνήσεις, όπως στο Το παρελθόν χτυπάει την πόρτα, το Ένα τροχόσπιτο με δύο καρέκλες κ.α. Πόσο πολύ πιστεύετε ότι μας επηρεάζουν, τελικά, οι αναμνήσεις μας, και δη αυτές της παιδικής μας ηλικίας; Θεωρείτε ότι μία άσχημη παιδική ηλικία δεν μπορεί ποτέ να ξεπεραστεί και ότι επιδρά πάντοτε αρνητικά στην ψυχοσύνθεση ενός ενήλικα;

Ναι, πιστεύω πως οι ασυνείδητες αναμνήσεις μας καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό. Μια μικρή ματιά στην ιστορία και στην εξέλιξη του ανθρώπινου γένους θα μας δείξει πως ενώ η επιστήμη και η τεχνολογία εξελίσσονται και μάλιστα με μεγάλη ταχύτητα επηρεάζοντας και ανάλογα τη ζωή του ανθρώπου, ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου παραμένει στην ίδια κατάσταση. Η ύπαρξη του ασυνειδήτου, είναι μια μεγάλη προστασία για τον άνθρωπο. Αλίμονο αν δεν μπορούσε να απωθήσει εκεί όλες τις δυσάρεστες καταστάσεις και αναμνήσεις που δεν αντέχει! Το αγνοεί όμως και δεν ασχολείται μαζί του παρότι έρχεται καθημερινά σε επαφή μαζί του. Με λίγα λόγια αγνοεί τον ίδιο του τον εαυτό αφού δεν τον γνωρίζει. Το ασυνείδητο όμως δεν μπορεί συνεχώς να γεμίζει, πρέπει και να αδειάζει. Αν δε γίνει αυτό αποκτούμε διάφορα ψυχογενή συμπτώματα όπως φοβίες, κατάθλιψη, ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα κλπ. Επομένως, ναι, μπορεί να απαλλαχθεί από τις ασυνείδητες κακές του αναμνήσεις, αλλά θα πρέπει να γνωρίσει σε βάθος τον εαυτό του. Πόση μοίρα καθορίζει τη ζωή του ανθρώπου; Πολύ πιο λίγη απ' όσο νομίζουμε αν γνωρίζουμε πως λειτουργούμε.

Ένα από τα καλύτερα διηγήματα του βιβλίου σας θεώρησα ότι είναι το Μια μπαταρία με πολλές πληροφορίες, κυρίως για το μήνυμα που θέλει να μεταδώσει, να ασχολούνται οι γονείς με τα παιδιά τους και να μην τα παραμελούν εξαιτίας της προσκόλλησής μας στην τεχνολογία. Πιστεύετε ότι αυτό είναι κάτι το οποίο συμβαίνει σήμερα σε πολλές οικογένειες;- όχι μόνο στην Ελλάδα βέβαια, αλλά και στον κόσμο.

Δυστυχώς συμβαίνει, μέσα στο ίδιο σπίτι ο καθένας να είναι μπροστά σ' έναν υπολογιστή ή κινητό, τα μέλη μιας οικογένειας να μη μιλάνε μεταξύ τους, να είναι ο καθένας απομονωμένος στο δικό του κόσμο. Τα παιδιά να χάνουν το προνόμιο της επικοινωνίας με τους γονείς, να εγκλωβίζονται σε προσωπικά ερωτήματα που γίνονται σιγά σιγά αδιέξοδα, να χάνονται μέσα στην εικόνα και τον ναρκισσισμό που αυτή φέρνει, να αποξενώνονται μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Ναι, δυστυχώς συμβαίνει γονείς να "παρκάρουν" τα παιδιά στο υπολογιστή. Αν σκεφθείς πως κάθε φορά που μιλάμε, επειδή ο εγκέφαλος μας έχει πλαστικότητα, αναπτύσσονται συνάψεις και άρα αναπτυσσόμαστε, εύκολα καταλαβαίνουμε πόσα πολλά χάνουμε όταν δεν επικοινωνούμε άμεσα, όταν δε μιλάμε. Χάνουμε πολύ από την προσωπική μας εξέλιξη. Αυτό φάνηκε άμεσα και στα στατιστικά στοιχεία, την εποχή της πανδημίας, όταν τα παιδιά υποχρεωτικά έπρεπε να παρακολουθούν διαδικτυακά τα μαθήματα τους. Η κοινωνικότητα, το κίνητρο για μάθηση, η εξέλιξη, η κατανόηση, η αναλυτική ικανότητα, σημαντικές νοητικές λειτουργίες αδυνάτισαν. Ευτυχώς, στα παιδιά όταν το περιβάλλον και οι συνθήκες αλλάξουν, γρήγορα επανέρχονται. Δεν είναι όμως το ίδιο γρήγορο στους μεγάλους.

Θεωρείτε ότι η κοινωνική δικτύωση μέσα από τα ηλεκτρονικά μέσα αποτελεί κίνδυνο για τις αληθινές «διά ζώσης» ανθρώπινες σχέσεις;

Θα έχουμε όλοι δει την εικόνα να είναι μια παρέα στην ταβέρνα και αντί να μιλάει, να κοιτάνε ο καθένας το κινητό του ή να βγάζουν φωτογραφίες και να τις ανεβάζουν αυτόματα στα μέσα για να δείξουν που είναι και τι κάνουν. Όλοι λίγο πολύ κάνουμε το ίδιο και αν μας το έλεγε κάποιος, λίγα χρόνια νωρίτερα θα του λέγαμε ότι αποκλείεται να το κάναμε εμείς αυτό. Όμως συμβαίνει. Την ίδια ώρα που τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν δυστοκία στην επισύναψη σχέσεων, πολλά διαζύγια, σχεδόν οι μισοί γάμοι καταλήγουν σε διαζύγιο. Η αληθινή επικοινωνία πλήττεται. Οι άνθρωποι μιλούν όλο και πιο λίγο, ακούν ο ένας τον άλλο ελάχιστα, ενδιαφέρονται περισσότερο για την εικόνα τους παρά για αυτό που λένε ή γράφουν. Το κινητό και ο υπολογιστής γίνονται οι καλύτεροι φίλοι. Αδιάφορο που λίγοι το παραδέχονται. Και όχι πως ο άνθρωπος όσο και αν δημιουργήσει ένα ψεύτικο προφίλ μπορεί να κρυφτεί. Ο άλλος καταλαβαίνει και βλέπει ποιος κρύβεται πίσω από αυτό το προφίλ που πλασάρει μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όμως το πρόβλημα είναι πως ο ίδιος ο χρήστης κρύβεται από τον εαυτό του. Είναι σαν να ζει σ' ένα πλαστό κόσμο. Ασχολείται με το γρήγορο χειροκρότημα, με τη συλλογή likes, χωρίς να εργάζεται δημιουργικά για αυτήν. Είναι σαν να ζει μέσα σε μια εικονική πραγματικότητα που όμως τελικά εκεί ζει μόνος του γιατί οι άλλοι λίγο η περισσότερο καταλαβαίνουν ποιος είναι και τι κυνηγάει. Όταν σκεφθείς πως το λογισμικό του υπολογιστή σου ανήκει σε εκατομμύρια χρήστες, ενώ ένα ζευγάρι μάτια μπορεί να συγκεντρωθεί μόνο σε σένα, η υπερβολική χρήση του λογισμικού φαίνεται μια μεγάλη ανοησία.

Πιστεύω ότι κάτι το οποίο αποτελεί μεγάλο σκόπελο στη ζωή όλων των ανθρώπων είναι ο θάνατος των αγαπημένων μας προσώπων που φεύγουν πριν από εμάς. Στο διήγημά σας Ένα τροχόσπιτο και δύο καρέκλες καταλήγετε σχετικά με αυτό το θέμα: «Όχι, όχι, η ζωή δε συνεχίζεται όπως λένε κάποιοι. Κάποια στιγμή σταματάει. Διακόπτεται. Μετά συνεχίζεται πάλι. Είναι όμως διαφορετική». Θα θέλατε να μας σχολιάσετε αυτή τη διαφορετική εκδοχή σχετικά με το πώς βιώνουμε μία απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου μας;

Είναι σαν να υπάρχουν δυο χρόνοι στη ζωή μας. Ο χρόνος έξω, αυτός που μετριέται με τα ρολόγια, με τις ηλικίες, τις διορίες και τρέχει μανιασμένος για να προλάβει υποχρεώσεις και ευθύνες. Και ένας άλλος χρόνος που τρέχει μέσα μας. Ένας χρόνος που δε μετριέται, δε γνωρίζει ηλικία, κοινωνική τάξη. Ο χρόνος μέσα μας δεν έχει αρχή, μέση και τέλος, είναι χαοτικός, διατηρεί την ενέργεια των βιωμάτων μας, των αναμνήσεων μας. Και όπως γνωρίζουμε από τη φυσική, η ενέργεια δε χάνεται ποτέ, μόνο τροποποιείται σε κάποια άλλη μορφή ενέργειας. Όταν χάνουμε έναν αγαπημένο μας αυτός ο χρόνος παγώνει. Συγκρούονται οι δυο χρόνοι και ο άνθρωπος συγκλονίζεται νιώθοντας πόσο ευάλωτος είναι. Νιώθουμε σαν όσα ζήσαμε μαζί του , όσα βιώσαμε να χάθηκαν μαζί του. Πενθούμε τότε. Τρομοκρατημένοι, θλιμμένοι που δεν μπορέσαμε να κάνουμε κάτι για να αποφύγουμε το θάνατο. Χρειάζεται να περάσει και πάλι ο χρόνος, να επεξεργαστούμε τα καταθλιπτικά συναισθήματα του πένθους μας για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε. Όχι όμως σαν να μη ζήσαμε την απώλεια. Η ζωή μετά δεν είναι ποτέ η ίδια. Εμπεριέχει το θάνατο του αγαπημένου μας προσώπου και ότι αυτός μας έφερε, μας δίδαξε. Εμπεριέχει την καινούργια γνώση μας για μια ζωή που δε θα περιλαμβάνει πλέον τον αγαπημένο μας άνθρωπο.

Νομίζω ότι οι σπουδές ψυχανάλυσης που έχετε κάνει, αποκαλύπτονται ξεκάθαρα σε πολλά από τα διηγήματα του βιβλίου σας, αφού πολλά εστιάζουν στον ίδιο τον άνθρωπο και τα συναισθήματά του. Πιστεύετε ότι είναι απαραίτητο να δίνουμε διέξοδο στα συναισθήματά μας στην καθημερινή μας ζωή; Είναι αλήθεια ότι τα τυχόν καταπιεσμένα συναισθήματά μας αποζητούν πάντοτε τρόπο να βγουν στην επιφάνεια κάποια στιγμή;

Ναι, όπως προανέφερα, το ασυνείδητο είναι ο χώρος που απωθούμε τα αρνητικά συναισθήματα, τις αναμνήσεις που δεν αντέχουμε. Η ύπαρξη του είναι ευεργετική για τον άνθρωπο. Όμως θα πρέπει να μπορεί να αδειάζει, να αποφορτίζεται και όχι μόνο να γεμίζει. Μιλώντας, επικοινωνώντας, γράφοντας, ζωγραφίζοντας, με χίλιους τρόπους μπορούμε να αποφορτίζουμε τα αρνητικά συναισθήματα. Φθάνει να γνωρίζουμε τον εαυτό μας.

Κάποιοι μεγάλοι ψυχαναλυτές έχουν αποφανθεί ότι ο φόβος του θανάτου είναι αυτός ο οποίος καθορίζει ενδόμυχα τις περισσότερες από τις πράξεις μας. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη; Κι αν είναι πράγματι έτσι, υπάρχει τελικά τρόπος για να ξεπεράσουμε αυτόν τον προαιώνιο φόβο μας;

Ναι, ο φόβος του θανάτου είναι καθοριστικός για τον άνθρωπο. Ο τρόπος με τον οποίο φοβάται ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Όπως και ο τρόπος που αμύνεται έναντι αυτού του φόβου. Οι ψυχικές μας άμυνες είναι οι ασυνείδητοι τρόποι που αμυνόμαστε απέναντι στον υπαρξιακό μας φόβο. Υπάρχουν άνθρωποι που φοβούνται την εγγύτητα, που δεν αντέχουν το στενότερο πλησίασμα των άλλων ανθρώπων. Υπάρχουν άνθρωποι που φοβούνται τη μοναξιά και για αυτούς η ανθρώπινη επαφή είναι ό,τι πιο πολύτιμο η ζωή έχει να προσφέρει. Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να δαμάσουν το χρόνο με την υπευθυνότητα, τον τέλειο προγραμματισμό τους και άλλοι που δεν αντέχουν τη μονιμότητα, την καθημερινότητα και αναζητούν την εναλλαγή, την περιπέτεια. Όλοι όμως κατά βάθος φοβούνται τον θάνατο και με όλους αυτούς τους τρόπους αλλά και ακόμα περισσότερους αμύνονται απέναντι στο φόβο του θανάτου τους. Αυτός καθορίζει τις πράξεις τους αλλά ασυνείδητα. Ο τρόπος να διαχειριστούμε όσο μπορούμε αυτό το φόβο είναι η γνώση του ασυνειδήτου μας, των μηχανισμών άμυνας μας, του εαυτού μας τελικά.

Θέλετε να μας πείτε δυο λόγια για τα αγαπημένα σας αναγνώσματα και από τα είδη της λογοτεχνίας που σας συγκινούν περισσότερο;

Είμαι παθιασμένη αναγνώστρια. Δεν μπορώ να ζήσω αν δε διαβάζω λογοτεχνία, ποίηση. Από μικρή ξόδευα όλα τα χρήματα μου στην αγορά βιβλίων. Ο Καζαντζάκης, ο Καραγάτσης, ο Λουντέμης, η Μάρω Δούκα, ο Σαραμάγκου, ο Κέρουακ, ο Καβάφης, ο Ελύτης, ο Νίκος Καββαδίας, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο Κάφκα, ο Τόμας Πίντσον, η Μαργαρίτα Λυμπεροπούλου, η Ζυράνα Ζατέλη, ο Ηλίας Παπαμόσχος, ο Γιάννης Στίγκας, ο Παλαβός. Νομίζω πως ο κατάλογος δε θα κλείσει εύκολα. Απλά είπα κάποια από τα ονόματα αυτά που αν δεν είχα διαβάσει, δε θα ήμουν καν ο ίδιος άνθρωπος.

Ως τώρα έχετε ασχοληθεί με τη μικρή φόρμα συγγραφής, δηλαδή με νουβέλα και διήγημα. Τη θεωρείται ευκολότερη ή πιο δύσκολη από τη μεγάλη φόρμα; Θα δοκιμάζατε να γράψετε κάποια στιγμή σε μεγάλη φόρμα, π.χ. ένα μυθιστόρημα;

Γράφω μικρή φόρμα γιατί με προκαλεί η προσπάθεια της κορύφωσης μέσα στη μικρή έκταση. Όμως τώρα γράφω ένα μυθιστόρημα για πρώτη φορά.