Ένα καλογραμμένο βιβλίο, γεμάτο εικόνες, ανατροπές, προσεγμένο λεξιλόγιο, αγωνία και εναλλαγές συναισθημάτων.

Η συγγραφέας καταφέρνει με το χιούμορ, και τις έξυπνες ατάκες το βαρύ θέμα του Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, να το ελαφρύνει λίγο. Συγκινεί, ευαισθητοποιεί, μαθαίνουμε την ιστορία των γεγονότων μέσα από μια πολύ τρυφερή ιστορία αγάπης.

«Πρέπει να μάθεις ιστορία γιατί το παρελθόν καθορίζει το παρόν και το μέλλον μας»

Αυτήν την πρόταση έλαβα ως μότο από την ανάγνωση του νέου βιβλίου, «Το ξεχασμένο κλειδί», της αγαπημένης συγγραφέως Εύας Κασιάρου.

Πολλές φορές ακούμε από τα παιδιά μας το παράπονο, «Γιατί να μάθουμε ιστορία; Πού θα μας χρησιμεύσει;». Η απάντηση είναι ακριβώς η παραπάνω πρόταση. Χωρίς να γνωρίζουμε ιστορία τα λάθη επαναλαμβάνονται. Και τα ιστορικά βιβλία του σχολείου με τις τόσες ημερομηνίες αναγκάζουν τα παιδιά να μην την αγαπήσουν και να την βαριούνται. Να την μαθαίνουν παπαγαλία και να την ξεχνούν.

Αν με ρωτούσαν, θα πρότεινα τους εκπαιδευτικούς να προτείνουν στους μαθητές λογοτεχνικά παιδικά βιβλία, παράλληλα με τα σχολικά, για να κατανοήσουν καλύτερα τα γεγονότα. Έχουμε πολλούς αξιόλογους συγγραφείς που φέρνουν ένα ιστορικό γεγονός, τόσο προσεγμένο και όμορφο, στην γλώσσα των παιδιών που είναι άξια να μεταδώσουν και να αγαπήσουν την Ελληνική ιστορία από μια άλλη οπτική.

Διαβάζοντας το βιβλίο της Εύας Κασιάρουσκέφτηκα γιατί να μην γράφονται κάτω από κάθε κεφάλαιο ιστορίας στα βιβλία του δημοτικού, λογοτεχνικά βιβλία συγγραφέων που γράφουν για το συγκεκριμένο γεγονός; Έτσι, θα έχουν εργαλεία οι εκπαιδευτικοί να κάνουν πιο ευχάριστο στους μαθητές μα είναι ένας σοβαρός λόγος να στηριχτεί το ελληνικό βιβλίο.

Αλήθεια; Τι γνωρίζουν τα παιδιά από την γερμανική κατοχή; Τι τράβηξαν οι Εβραίοι της χώρας μας από τους Γερμανούς; Που οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Νταχάου και του Άουσβιτς; Πόσα από αυτά γνωρίζουν για το κίτρινο αστέρι στο πέτο για να δηλώνουν το έθνος τους και να οδηγηθούν πιο εύκολα στον θάνατο από τις στρατιές του Χίτλερ; Πόσα παιδιά γνωρίζουν ότι απαγορευόταν η είσοδος των Εβραίων στα μαγαζιά της Θεσσαλονίκης μα και στο δικαίωμα στην εργασία; Πόσα παιδιά τέλος γνωρίζουν τα μνημεία της Θεσσαλονίκης και την εγκατάσταση των Εβραίων στην συμπρωτεύουσα το 1452 όταν τους κυνήγησαν από την Γρανάδα της Ισπανίας. Πρόσφυγες και κυνηγημένοι όπως και οι δικοί μας το 1922. Και στην προσφυγιά δεν χωρά έθνος, φυλή, θρησκεία. Είναι όλοι ίσοι απέναντι στον φόβο.

Όλα αυτά κι ακόμη περισσότερα θα διαβάσετε στο βιβλίο της Εύας Κασιάρου. Με μια υπέροχη γλώσσα που ρέει, που αγγίζει τα παιδιά μα και τους μεγάλους- πολύ με συγκίνησε η ανάγνωση του- με γεγονότα που δεν κουράζουν, η Εύα Κασιάρου μας παίρνει από το χέρι και μας πηγαίνει στην Άνω Πόλη, στην πλατεία Ιπποδρόμου, στον Λευκό Πύργο, την Αριστοτέλους, στην αγορά Μοδιάνο με τα μαγαζιά και τις μυρωδιές της κάνοντας έκκληση στα νέα παιδιά να μην επιτρέψουν να γκρεμιστεί, στην πλατεία Ναυαρίνου…

Οι δυο ήρωες της, ο Χρίστος και ο Μανώλης δείχνουν στους μικρούς φίλους αναγνώστες ότι το διαδίκτυο είναι ένα μεγάλο παράθυρο στην γνώση, την ιστορία, απλά να κάνουν σωστή χρήση του διαδικτύου ψάχνοντας ιστορικά στοιχεία… Ακόμη οι δυο φίλοι μιλούν και για το facebook ψάχνοντας τον Ιάκωβο Μόλχο.

Η γιαγιά του Χρίστου, η Άννα είναι η πρωταγωνίστρια της ιστορίας που όλη της τη ζωή κουβαλά ένα τριμμένο γκρι παλτό της πρώτης παιδικής αγάπης. Την κουβαλά χρόνια μέσα στην ψυχή της αυτήν την αγάπη γιατί είναι η πρώτη άσχετα αν έκανε μετά οικογένεια, εγγόνια… Αυτή δεν ξεχνιέται. Η μόνη της λαχτάρα είναι να μάθει για την τύχη του. Κάθε λέξη και κουβέντα είναι μια ελπίδα ότι θα τον ξαναδεί. Ένα γαϊτανάκι αναμνήσεων που πολύ όμορφα ξετυλίγει η συγγραφέας…

Τα δυο παιδιά κάνουν τα πάντα για να βρουν τον Ιάκωβο Μόλχο, να λύσουν το μυστήριο για το ξεχασμένο κλειδί που βρέθηκε ραμμένο με επιμέλεια στο στρίφωμα του γκρι παλτού και για την ιστορία του δαχτυλιδιού. Θα μεταμορφωθούν σε δυο μικρούς ντετέκτιβ προκειμένου να βρει η γιαγιά Άννα τον παιδικό της έρωτα που χάθηκε στα στρατόπεδα των Γερμανών κατακτητών. Όλη η οικογένεια ήταν δίπλα της.

Πολλές ανατροπές θα γίνουν… Θα καταφέρουν άραγε μετά από τόσα χρόνια να τον εντοπίσουν ζωντανό;

"Πού πας, γιαγιά, μέσα στη νύχτα;""Άσε με, παιδί μου, θέλω να πάρω αέρα"."Δε σε αφήνω να βγεις έξω. Θα φωνάξω τον μπαμπά"."Αν με αγαπάς, μην το κάνεις. Ίσως δεν καταλάβει...""Τι να καταλάβει, γιαγιά;""Θέλω να μάθω αν ζει ο Ιάκωβος"

Καλοτάξιδο Εύα Κασιάρου κι ας ευχηθώ αυτό το βιβλίο να γίνει αφορμή να γνωρίσουν τα παιδιά αυτά που η Ιστορία των σχολείων ποτέ δεν θα διδάξουν.

Ένα συγκινητικό και διδακτικό μυθιστόρημα που σχετίζεται με το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης και αφορά μια πολύ τρυφερή ιστορία αγάπης, η οποία διαδραματίζεται εναλλακτικά στο σήμερα και στο χτες. Ταυτόχρονα, εκτός από τους πρωταγωνιστές, ο αναγνώστης μαθαίνει και σημαντικά αποσπάσματα της ιστορίας της ίδιας της Θεσσαλονίκης. Χιούμορ, ανατροπές, αγωνία και θλίψη είναι ελάχιστα από τα θετικά χαρακτηριστικά της νέας συγγραφικής απόπειρας της κυρίας Κασιάρου.

Η ιστορία ξεκινάει τις μέρες πριν την Καθαρά Δευτέρα του 2008, όπου ο εντεκάχρονος Χρήστος καλωσορίζει τον καλό του φίλο, Μανόλη, από την Αθήνα, τον οποίο θα φιλοξενήσει για λίγες μέρες εν όψει των γιορτών. Τα δυο παιδιά, μαζί με τους γονείς του Χρήστου και τη γιαγιά του, Άννα, θα ζήσουν μια περιπέτεια που θα θυμούνται για καιρό. Με αφορμή μια πυρκαγιά στην πολυκατοικία της γιαγιάς Άννας, εκείνη θα ξεδιπλώσει με προσοχή και γλυκύτητα την ερωτική ιστορία που έζησε στη Θεσσαλονίκη πριν και κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής με τον Εβραίο Ιάκωβο Μόλχο, τον οποίο έκτοτε δεν έπαψε στιγμή να αναζητά. Με ένα έξυπνο εύρημα, η συγγραφέας φέρνει στο φως ένα παλιό κλειδί κι έτσι ξεκινάει ένα μυστήριο για τον κάτοχο του κλειδιού και τι ανοίγει αυτό. Τα παιδιά φαντάζονται θησαυρούς και νομίσματα, είναι όμως έτσι;

Η αφήγηση έχει πολλά θετικά χαρακτηριστικά. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί πολύ καλές ευκαιρίες για να ξεδιπλώσει το παρελθόν, σκορπίζει κομμάτια της ιστορίας της Θεσσαλονίκης απλόχερα και καθόλου κουραστικά, αντιπαραβάλλει το τότε με το σήμερα με εύληπτο τρόπο και χωρίς να χάνεται ο αναγνώστης, η γραφή είναι στρωτή, ρέει αβίαστα, οι διάλογοι είναι αληθοφανέστατοι, τα μικρά παιδιά, ο Χρήστος και ο Μανόλης, έχουν το δικό τους λεξιλόγιο και η νοοτροπία τους για την ιστορία που καλούνται να ζήσουν είναι απόλυτα ταιριαστή με την ηλικία και το επίπεδό τους, η Θεσσαλονίκη και ειδικά η Άνω Πόλη περιγράφεται ιδανικά (πολλές φορές μου θύμισε και δικές μου γωνιές που περπατώ όποτε ανεβαίνω) μα πάνω απ’ όλα η προσέγγισή της στο θέμα του αφανισμού των Εβραίων της πόλης είναι πολύ προσεκτική ενώ η ερωτική ιστορία έχει όλα τα θετικά χαρακτηριστικά μιας δυνατής, συμπυκνωμένης, έντονης ιστορίας που δεν ξεχειλώνει ούτε εκβιάζει το συναίσθημα.

Ο έρωτας της Άννας και του Ιάκωβου με άγγιξε και μου προσέφερε δάκρυ και μειδίαμα, φόβο και αγωνία. Η αγάπη των δυο τότε παιδιών ήταν απλή, ρεαλιστική και τοποθετήθηκε σωστά στον καμβά της Ιστορίας. Επίσης, αποφεύχθηκαν κάποια στερεότυπα ανατροπών και εκπλήξεων ενώ κάποια άλλα δόθηκαν με τον υπέροχο, σχεδόν λυρικό τρόπο της κυρίας Κασιάρου. Πρόκειται λοιπόν για μια ιστορία που έχω διαβάσει πάμπολλες φορές και μάλιστα απλωμένη συχνά σε τετραπλάσιο αριθμό σελίδων, εδώ όμως η αφήγηση με παρέσυρε, με ταξίδεψε, μου χάρισε αισιοδοξία και εκπλήξεις. Το κλειδί ανοίγει κάτι άλλο από αυτό που περιμένει ο αναγνώστης και η ιστορία της Άννας ολοκληρώνεται με τρυφερότητα και αγάπη απέναντι στους χαρακτήρες.

Υπάρχουν πολλά μηνύματα στο μυθιστόρημα: από τη δύναμη της αιώνιας αγάπης, την αστυφιλία της πόλης και τον άναρχο οικοδομικό οργασμό των δεκαετιών 1950-1960 που κατέστρεψε τις αρχαιότητες της πόλης, ως τον σεβασμό στην Ιστορία, τη δύναμη της αγάπης και της ελπίδας και την ανταμοιβή της αναμονής. Φυσικά υπάρχει έντονο αντιπολεμικό αίσθημα, ειδικά στη σκηνή που η Άννα θυμώνει με τη μεταμφίεση ενός παιδιού στον Γερμανό αρχικαγκελάριο. «Ούτε σε καρναβάλι δεν ανέχομαι τον Χίτλερ» (σελ. 66).

«Το ξεχασμένο κλειδί» είναι μια δυνατή και πολυεπίπεδη περιπέτεια για παιδιά από 8 χρονών και πάνω, γεμάτη ένταση, ανατροπές, ιστορικά και πραγματολογικά στοιχεία, συναίσθημα και καλοδουλεμένο λεξιλόγιο. Πρόκειται για ένα ταξίδι από τις σκοτεινές μέρες της Κατοχής και τον αφανισμό των Εβραίων ως τη Θεσσαλονίκη του σήμερα (πλατεία Αριστοτέλους, Λαδάδικα, Άνω Πόλη, Καμάρα, Ροτόντα κλπ.), γραμμένη με φροντίδα, μεράκι και πλούσιο λεξιλόγιο.