Για τους πανύψηλους μιναρέδες και τα επιβλητικά καμπαναριά- έντονη η παρουσία τους στην υγρή πόλη- για το μεγάλο ρολόι, για τις πορτοκαλιές ανταύγειες που λούζουν γλυκά τον ουρανό, για το φρέσκο σουτζούκ λουκούμ με καρύδι και άχνη που όσοι έχουν πάει στην Κομοτηνή έχουν σίγουρα δοκιμάσει. Και άλλες γεύσεις της Ανατολής που με τα τόσα χρόνια συμβίωσης των δυο κοινοτήτων, έχουν ενώσει τους δυο πολιτισμούς.

Μας μιλά ακόμη για την καθημερινότητα των χριστιανών και μουσουλμάνων, τα ήθη και τα έθιμα που γίνονται κουβάρι μεταξύ τους, για τις γλώσσες και τις θρησκείες, για τους δυο θεούς που η κάθε κοινότητα πιστεύει ευλαβικά. Ένα πολύχρωμο μωσαϊκό είναι η πόλη και η συγγραφέας δεν «τσιγκουνεύτηκε» να την αποδώσει όσο πιο πιστά μπορούσε. Με την αγορά της, το χαιβάν παζάρ, τις άσχημες μυρωδιές από τα σφαχτά, το ταβερνάκι του Ζαχαρία και της Λαμπρινής στο χωριό, το «Ευρωπαϊκό κουρείο» του Λεό, το μαγαζί του Ζαχαρία με τις αντίκες, γεμάτο από τις πόλεις που ταξίδεψε και το ποτάμι τον Βοσβόζη ή Μπουκλουτζά στα τούρκικα, που δίνει έντονα το χρώμα και την υγρασία της.

Σε τούτη την πόλη λοιπόν κινούνται οι ήρωες της, άλλοι μυθοπλαστικοί και άλλοι πραγματικοί. Σε όλο το βιβλίο, ο έρωτας και ο θάνατος είναι αυτοί που θα μας ταξιδέψουν. Θα μας λυπήσουν και θα μας μαγέψουν. Πού η δύναμη τους μα και τα συναισθήματα που φανερώνονται άλλοτε αμυδρά και άλλοτε ολοκάθαρα, θα μας συγκλονίσουν.

Γνωρίζουμε τον Λεωνίδα, ή Λεό που γύρισε από το Παρίσι στην Κομοτηνή για να κάνει μια νέα αρχή. Που σταμάτησε τα όνειρα για την καριέρα που ανοιγόταν μπροστά του για να μείνει μακριά από το ερωτικό του πάθος. Θέλησε να αλλάξει σελίδα, να φύγει από την ακολασία και τις ερωτικές σχέσεις που είχαν γίνει τρόπος ζωής και να δημιουργήσει μια αξιοσέβαστη οικογένεια στην Κομοτηνή. Να σβήσει το παρελθόν που όμως δεν κατάφερε αφού οι εκεί μορφές έγιναν σκιές που τον ταλαιπωρούν μέχρι το τέλος. Παντρεύεται την Εριφύλη, που ενώ γνωρίζει τα πάντα για το παρελθόν του τον παντρεύεται για να μην μείνει στο «ράφι» στην Κομοτηνή της δεκαετίας του 50. Πού απομονώνεται στην κάμαρη της γιατί γνωρίζει ότι ο νους του Λεωνίδα έχει μείνει πίσω, στο Παρίσι. Δεν είναι δίπλα της ψυχικά. Την θαύμασα για τη δύναμη της να το αντέξει μα και την συμπόνεσα γιατί δεν μπορούσε να πάρει την ζωή στα χέρια της. Ήθελε να κρατήσει την αξιοπρεπή εικόνα της στα μάτια του κόσμου βλάπτοντας ανεπανόρθωτα την ίδια της την ζωή. Να φύγει από τον ακόλαστο και πανέξυπνο Ζαν που του είχε ρουφήξει την ψυχή και το σώμα. Θα τα καταφέρει να ξεγλιστρήσει;

Από την άλλη, υπάρχει η Χλόη, η δήθεν ξαδέλφη του, που τον εμπνέει αλλά υποκινεί και τους δυο για ερωτικές συνουσιάσεις. Να ικανοποιήσει και να ικανοποιηθεί. Να χαρεί τον έρωτα χωρίς συναισθήματα. Κλαίγοντας που τους έχασε και τους δυο ομολογεί πως «κανείς δεν είναι Ζαν, κανείς δεν είναι Λεό».

Παράλληλα, σε ένα χωριό, έξω από την πόλη ζει ο Ζαχαρίας, όμορφος, δραστήριος, φιλόδοξος, που ονειρεύεται μια άλλη ζωή. Έξω από τις ζωοπανηγύρεις και τις κοπριές. Έξω από την μιζέρια και την κλειστή κοινωνία που στέκεται εμπόδιο στα όνειρα του. Ήθελε να εισχωρήσει μέσα στην καλή κοινωνία της πόλης και να γίνει κομμάτι της. Τα κατάφερε σιγά-σιγά, έκανε μεγάλα άλματα, ρίσκαρε, έζησε ανατρεπτικές καταστάσεις που τον έβγαλαν από τα στενά όρια της μιζέριας. Να όμως που ο έρωτας χτύπησε το βέλος του στην καρδιά της Λαμπρινής. Πού την αγάπησε, την λάτρεψε και πίστεψε ότι η αγάπη θα ήταν ικανή να ξεφύγει από τον συντηρητισμό, την ηθική και την θρησκεία που ήταν αποκλειστικά τα πάντα για εκείνη. Τόσο πολύ που δεν μπορούσε να γλιστρήσει και να χαρεί την ζωή όπως της άξιζε.

Ζούσε με τις νηστείες, τα πεθαμένα της που την κρατούσαν δέσμια στο χωριό, κάτω από τα πρέπει και τα μη. Κι ήταν μόνο 18 χρονών. Ευτυχώς γι’ αυτήν, διάφορες συγκυρίες της έδωσαν την δύναμη να δραπετεύσει. Την θαύμασα την Λαμπρινή, που αν και καταπιεσμένη, είχε τόση δύναμη ψυχής και σώματος που κατάφερε να πολλά. Φανερώθηκαν πράγματα που ούτε η ίδια μπορούσε να φανταστεί ότι μπορεί να φέρει εις πέρας. Η πίστη του ανθρώπου που μπορεί να καταφέρει πολλά αν πραγματικά θέλει. Πάθη, αδυναμίες, εκδίκηση, ανικανοποίητοι έρωτες, όλα βουτηγμένα βαθιά στην ψυχή των ηρώων. Πρωταγωνιστών και δευτεραγωνιστών. Γιατί σε τούτο το ψυχογραφικό μωσαϊκό όλοι έπαιξαν τον ρόλο τους.

Η Γαρυφαλλιά, η όμορφη κόρη του Λεωνίδα, που η συγγραφέας της έδωσε όλο τον ερωτισμό, το πάθος του πατέρα της-κληρονομικό άραγε;- έρχεται διψασμένη για έρωτα, δέχεται τα πρώτα ερωτικά παιχνίδια από τη Χλόη. Για την Χλόη, μάλλον είναι εκδίκηση απέναντι στον πατέρα, για το ανικανοποίητο. Για την μικρή Γαρυφαλλιά, σεξουαλική απελευθέρωση. Τα λόγια της Χλόης γίνονται Ευαγγέλιο στην ζωή της «Ο έρωτας είναι ζωή. Ποιος θέλει να ζει χωρίς να τον χαίρεται όπου τον ανταμώνει;». Έτσι, αναζητά την ηδονή σε άλλους άντρες. Χωρίς όμως να προσφέρει την καρδιά της. Αναζητά τον Αρίφ που την θέλει, την αγαπά μα αυτή τον θέλει μόνο για ικανοποίηση. Θα τα καταφέρει ο σπυριάρης της καρπαζιάς, Αρίφ να την κατακτήσει;

Όλοι οι ήρωες είναι άνθρωποι που τα ψυχικά τους αποθέματα δεν στάθηκαν ικανά για να ικανοποιήσουν το ανικανοποίητο. Που καταπιέζονται στα πρέπει και το απαγορευτικό επιθυμώ γιατί είναι προσταγή της κοινωνίας που δεν το επιτρέπει. Που χάνουν έρωτες μα και τους καρπούς τους γιατί γεννήθηκαν παράνομα και η θρησκεία δεν το ευλογεί, όπως η Ασπασία που την λυπήθηκα πραγματικά. Η πολύ φορτισμένη σκηνή της Ασπασίας με τον Τάκη, που η μάνα της έκανε κουμάντο στην ζωή της, με τα ψέματα, με το μωρό που χάθηκε, με το κλειδαμπάρωμα στο δωμάτιο της που μου θύμισε το Κωσταλέξι. Φυλακισμένη μέσα στο ψέμα. Συγκλονιστικές περιγραφές που θέλεις να φωνάξεις ένα μεγάλο γιατί.

Ένα άλλο στοιχείο που μου άρεσε είναι η αλληλεγγύη των ανθρώπων στη δύσκολη στιγμή. Που στα δύσκολα όλοι ενώνονται, γίνονται μια γροθιά. Όπως, όταν άναψε φωτιά στον τούρκικο μαχαλά και πήγαν όλοι να την σβήσουν (σελίδα 161). Και στην ίδια σελίδα, μας δείχνει ότι η ζωή συνεχίζεται. Πώς ο καθένας κοιτάζει την ζωή του, τα προβλήματα του. Γράφει χαρακτηριστικά «Εκεί που πέφτει η σανίδα εκείνου ο πισινός πονάει»

Η «Υγρή πόλη» είναι ένα ταξίδι γνωριμίας με τον εαυτό μας μα και με τους ανθρώπους που ανασαίνουν δίπλα μας. Πόσο βαθιά αλήθεια έχουμε σκάψει στην ψυχή μας για να βρούμε αυτό που πραγματικά θέλουμε κι όχι αυτό που μας υπαγορεύουν οι άλλοι; Πόσες φορές αλήθεια θυμόμαστε πώς βάλαμε δύναμη να κολυμπήσουμε στα βαθιά ή πόσες φορές επαναπαυθήκαμε στα δεδομένα γιατί φερθήκαμε αδύναμοι για να σπάσουμε το φράγμα που μοιρολατρικά δεχτήκαμε; Πόσες φορές κάναμε βουτιά στην ψυχή μας, όπως οι ήρωες της υγρής πόλης για να δούμε τα αρνητικά και τα θετικά του χαρακτήρα μας κατάματα; Και να πιστέψουμε ότι δεν είμαστε άμοιροι των ευθυνών. Μόνο μ’ αυτή την διείσδυση θα καταλάβουμε ότι το να ρίχνουμε τις ευθύνες στους άλλους, ήταν και είναι ένα τραγικό λάθος… Και αν δεν αγαπήσεις, δεν θα πιστέψεις τον εαυτό σου δεν θα μπορείς να ερωτευτείς τους άλλους.

Καλοτάξιδο να είναι το βιβλίο σου Φωτεινή Ναούμ και προσωπικά ευχαριστώ για το ταξίδι που με σεργιάνισες.

Το Βιβλίο αυτό επέλεξα να το διαβάσω εξαιτίας του τίτλου του, που με τράβηξε με έναν μαγικό τρόπο. Χωρίς να έχω διαβάσει ποτέ Βιβλίο της Φωτεινής Ναούμ και χωρίς καν να δω την υπόθεση στο οπισθόφυλλο το διάλεξα ανάμεσα σε πολλά άλλα. Το αποτέλεσμα με δικαίωσε και με ικανοποίησε σε υπερθετικό βαθμό. Και θα τολμήσω να πω, πως η δομή του και ο μοναδικός καινοτόμος τρόπος που ξετυλίγεται η υπόθεση του δείχνουν το τεράστιο ταλέντο που έχουν κάποιοι συγγραφείς να ρίχνουν το δόλωμα στον αναγνώστη για να ακολουθήσει έναν δρόμο καθόλου προδιαγεγραμμένο και καθόλου πεπατημένο. Γιατί το βιβλίο αυτό είναι απρόβλεπτο τόσο στις εξελίξεις του όσο και στις προθέσεις του. Σου βγάζει χωρίς να το έχεις προβλέψει και χωρίς να το έχεις εκβιάσει κρυμμένα απωθημένα και αλήθειες που δεν είχες τολμήσει ποτέ να σκεφτείς. Στην Κομοτηνή -την πόλη στην οποία έμαθαν να ζουν με αρμονία Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι- στην πόλη των μεγάλων αντιθέσεων. Εκεί που μπλέκονται οι φυλές, τα αρώματα, οι γλώσσες οι θρησκείες και τα έθιμα διαλέγει να τοποθετήσει η συγγραφέας την ιστορία της και τους ξεχωριστούς ήρωες της. Ο Λεωνίδας ο Κουρέας της πόλης, η ασθενική σύζυγος του Εριφύλη και η άβγαλτη κόρη τους Γαριφαλιά ζουν μια στρωτή και τακτοποιημένη ζωή. Αυτό μέχρι την άφιξη της Χλόης που θα μπει στην ζωή τους σαν καταλύτης για να αλλάξει τις ισορροπίες και να τους φέρει αντιμέτωπους με τις πολύ καλά κρυμμένες τους επιθυμίες και τα απαγορευμένα πάθη τους. Η Χλόη θα τραβήξει νοερά μαζί της τον Ζαν. τον ιδιόρρυθμο φίλο απο τα παλιά που η ανάμνηση του θα ξυπνήσει θύελλες που θα στροβιλίσουν αναπάντεχα την καλοστημένη ζωή όλων. Απο την άλλη πλευρά ο γοητευτικός και Φιλόδοξος Ζαχαρίας θα συναντήσει την συντηρητική και θρησκόληπτη Λαμπρινή και θα μπλεχτεί μαζί της σε μια ιδιότυπη σχέση που θα περάσει απο πολλά στάδια. Θα δοκιμαστεί,θα παλέψει και θα διεκδικήσει μια θέση ανάμεσα στον Παράδεισο και την Κόλαση.

Και ανάμεσα στις ζωές των πρωταγωνιστών σε μια πόλη που σαπίζει και καταπίνει τους κατοίκους της, το αληθινό θα μπλεχτεί με το μεταφυσικό για να προδώσει τα προσποιητά συναισθήματα και να φανερώσει τις αληθινές σκέψεις του καθένα. Κρυμμένα μυστικά κρυμμένοι πόθοι, μεταμέλειες και ενοχές που έχουν καταχωνιαστεί καλά εντός τους, θα ξεγυμνωθούν για να φέρει τους πάντες κάτω από την πλήρη διαφάνεια της συνείδησης.

Τολμηρό, ατμοσφαιρικό, αισθησιακό, τρυφερό και ενίοτε προκλητικό. Βγάζει μια ανόθευτη δύναμη γεμάτη πείσμα και περηφάνια. Κλειδωμένες επιθυμίες έτοιμες να πνίξουν τους ήρωες που παίζουν σαν την γάτα με το ποντίκι με τα αισθήματα τους. Σε ισορροπίες λεπτές και εύθραυστες κρατούν το παρελθόν με το παρόν δεμένο με μια λεπτή αδιόρατη κλωστή έτοιμη να κοπεί κόβοντας κάθε γέφυρά ανάμνησης. Οι ήρωες φτιαγμένοι από ύλη ρευστή, θα τολμήσουν επιτέλους να αποδεχθούν τις ρευστές τους επιθυμίες; Να πετάξουν το προσωπείο της προσχηματικής τους ζωής; Μια συνεχής πάλη του ανθρώπου με τα απωθημένα του. Τα Θέλω του που έρχονται σε μια διαρκή σύγκρουση με τα Κοινωνικά κατεστημένα. Οι παρορμητικές αποφάσεις και τα καταπιεσμένα συναισθήματα θα αναπλάσουν τους χαρακτήρες δίνοντας τους μια άλλη οντότητα. Οι ήρωες θα ψάξουν ανάμεσα στην ζωή και τον Θάνατο, την Ανάσταση της Ψυχής τους. Ανάμεσα στις αναλαμπές της ειλικρίνειας τους, στα προσωρινά πυροτεχνήματα της δικαίωσης τους,θα φανερώσουν την αληθινή και πραγματική υπόσταση των ανθρώπων. Γιατί όλοι μας περιμένουμε αυτή την κατάλληλη στιγμή, εκείνη την Κατάλληλη άφιξη που θα μας δώσει την δύναμη να μιλήσουμε για τα αληθινά μας. Μελαγχόλησα με τον Λεωνίδα. Θαύμασα την Χλόη και τον Αρίφ. Ένιωσα αμήχανα απο τα πρωτόγνωρα σκιρτήματα της Γαριφαλιάς. Λυπήθηκα τον Ζαχαρία, αλλά ταυτόχρονα ενθουσιάστηκα με τον ατόφιο αντρίκειο του χαρακτήρα. Θύμωσα με την Λαμπρινή και δάκρυσα με την Εριφύλη. Όσο για τον Ζαν θα αφήσω στους επόμενους αναγνώστες να αποδώσουν τον χαρακτηρισμό που θέλουν γιατί αποτελεί για το βιβλίο τον ρόλο κλειδί που θα κρίνει αρκετά κομμάτια της ιστορίας.

https://vivlionerga.blogspot.gr/2017/05/blog-post_25.html

ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ-ΚΡΙΤΙΚΕΣ Λίτσα Κοντογιάννη

Μια ΥΓΡΗ ΠΟΛΗ, η Κομοτηνή, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να είναι και μια οποιαδήποτε άλλη πόλη της Ελλάδας, όπου οι κάτοικοί της προσπαθούν να ζήσουν και η ζωή τους παρασέρνει στους απρόβλεπτους ρυθμούς της, όπως κυλούν ορμητικά τα νερά ενός ποταμού.

Σημείο αναφοράς ένα κουρείο, από όπου ξεκινά να ξετυλίγεται το νήμα της ζωής των ηρώων του βιβλίου, δύο παράλληλες ιστορίες οικογενειών.

Άνθρωποι καθημερινοί, απόλυτα αληθινοί, της διπλανής πόρτας, με τα πάθη τους, τα λάθη τους, τις εμμονές τους, στην αέναη αναζήτηση του έρωτα, που άλλοτε βρίσκει ανταπόκριση κι άλλοτε μένει ανεκπλήρωτος και γίνεται απωθημένο.

Ένα υπέροχο ψυχογράφημα γεμάτο συναίσθημα, από την υπέροχη, μοναδική και αναμφισβήτητα πιο ώριμη πένα της κυρίας Ναούμ.

Ένα μαγικό μυθιστόρημα, που χρονικά θα μπορούσε να τοποθετηθεί στα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Απόλυτα καλογραμμένο, απολαυστικό και χορταστικό στην αφήγηση του οποίου, στην κυριολεξία, ο αναγνώστης «βυθίζεται» και δεν κουράζεται καθόλου να το φτάσει μέχρι την τελευταία του σελίδα.

Μία ιστορία μαγική. Ένα ταξίδι ψυχής. Μία περιπλάνηση σε δεκάδες συναστροφές, πάθη, μουσικές και λάθη μέσα από την οποία προσπαθούν οι ήρωες ν' ανακαλύψουν μία αλήθεια για τον εαυτό τους, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η συγγραφέας. Ένα ταξίδι ζωής γεμάτο όνειρα. Όνειρα που ποτέ δεν πραγματοποιούνται και μία ζωή που εύκολα καταστρέφεται από απλές λέξεις όπως το κύρος, η τιμή και η αξιοπρέπεια. Ποιος, όμως, μας έδωσε το δικαίωμα να κρίνουμε ανθρώπους και να καταστρέψουμε τις ζωές τους;

Είναι στιγμές που νιώθεις τις λέξεις να κυλάνε ανάμεσα από τα δάχτυλά σου με έναν ρυθμό αστραπιαίο κι εσύ νιώθεις αδύναμος να κλείσεις τις αρθρώσεις γύρω τους και να τις παγιδέψεις για να τις βάλεις σε σειρά και να διατυπώσεις κάτι, μια σκέψη, ενα συναίσθημα, μια γνώμη. Είναι στιγμές που θες να αποτραβηχτείς από την καθημερινότητά σου, τις τυπικές υποχρεώσεις που σε απομακρύνουν από ουσιαστικές στιγμές, να κλείσεις τα μάτια και να φέρεις ξανά στο μυαλό σου τις σελίδες που μόλις διάβασες μία προς μία. Και να πιπιλάς τις λέξεις που συνάντησες ψάχνοντας να βρεις ανάμεσά τους την πιο γλυκιά, την πιο πικρή, την πιο καυτερή, αυτή που θέλησες να φτύσεις κι αυτήν που θέλησες να ξαναβρείς μες στο σακούλι του βιβλίου για να μοιραστείτε ξανά το ίδιο δέσιμο. Είναι στιγμές που συναντάς στο διάβα σου κείμενα ικανά όχι μόνο να χτίσουν άλλον έναν τοίχο στο εύθραστο οικοδόμημα της ζωής σου αλλά να σφραγίσουν και την πόρτα του. Να θες να κλειστείς μέσα, να ξαναφέρεις κοντά σου το κείμενο και να αναρωτηθείς τι ήταν αυτό που σε συγκλόνισε, σε άλλαξε, σε διαφοροποίησε. Και να μην το βρίσκεις, όχι γιατί δε θες αλλά γιατί δε χρειάζεται. Εκείνη τη στιγμή, το αγκαλιάζεις τρυφερά και το κάνεις αναπόσπαστο κομμάτι του είναι σου. Αυτά έζησα κλείνοντας την «Υγρή πόλη» και αγωνίζομαι εδώ και δύο μέρες να τα μετάτρέψω σε γραπτό λόγο αντάξιο (γιατί ισάξιο δεν πρόκειται να το καταφέρω ουδέποτε) μιας συγγραφέως που ονομάζεται Φωτεινή Ναούμ.

Κομοτηνή. Υγρή πόλη. Μεταξύ μιναρέδων και καμπαναριών. Υγροί άνθρωποι. Μεταξύ σάρκας και επιθυμιών. Υγρή, ρευστή η μοίρα που αργοκυλάει στις όχθες του Πρέπει και λιάζεται στις αχτίδες του Θέλω. Κι αλίμονο στον άνθρωπο αν φουσκονεριάσει, γιατί παρασύρει το πάντα στο διάβα της, ό,τι χτίστηκε και ό,τι αγωνίζεται να στεριώσει. Δεν είναι ανάγκη να γράψω πού διαδραματίζεται το βιβλίο, ούτε πότε. Δε χρειάζεται να ντύσω με πραγματολογικά χρώματα κάτι που μόνο ένα μεγάλο ταλέντο καταφέρνει να μεταφέρει σε ένα άψυχο χαρτί και να μου χαρίσει τόσα πολλά συναισθήματα, τόσες διαφορετικές εικόνες, τόσο σκληρά χαρακτηριστικά και αμετανόητες στιγμές.

Λαμπρινή. Βράχος ηθικής, ασκάλιστος από τα χέρια της χαράς. Νεότατη, δεν επιτρέπει στον εαυτό της να ξεφύγει από το εθιμοτυπικό του θανάτου των δικών της ανθρώπων και μεταστρέφει τη σάρκινη αναζήτηση της ηδονής σε υποταγμένη, καθωσπρέπει υπακοή στη θεία Χάρη και Θέληση. Ώσπου ένας ψηλός, μελαχρινός άντρας θα εμφανιστεί στο χωριό της και θα της αλλάξει τη ζωή. Στην αρχή γιατί πρέπει, στη συνέχεια γιατί θέλει, στο τέλος γιατί έτσι. Γυναίκα που στέκεται ακοίμητη απέναντι στο καθήκον, την ημέρα να ταΐζει στο μαγειρειό της τους περαστικούς και τους χωριανούς, το απόγευμα να φροντίζει τους νεκρούς της. Ώσπου ο υποχρεωτικός αρραβώνας την αναγκάζει να στραφεί στον Ζαχαρία που ήρθε ακάλεστος στο μαγειριό και στη ζωή της και να το σκάσουν μαζί για την Κομοτηνή.

Ζαχαρίας. Άντρας ψηλός και στιβαρός, πάνω απ’ όλα αρσενικό, ξεκινάει τη ζωή του ανάμεσα στις κοπριές και στις ζωοπανηγύρεις, μέχρι που γνωρίζει τη Λαμπρινή. Την πεισματάρα, αγύριστη, σκληρή, αθέριστη Λαμπρινή. Και η ζωή τους στην Κομοτηνή ξεκινάει από την αρχή. Αποδίδονται σε κάτι πρωτότυπο για επιβίωση, εκμεταλλευόμενοι την εποχή και την αθωότητα των χωριανών της περιοχής. Αγαπιούνται με έναν έρωτα που δεν έχω συναντήσει σε άλλο μυθιστόρημα. Ξεκινούν συμβατικά, γνωρίζονται τυπικά, σμίγουν ουσιαστικά. Και μετά; Η ιστορία τους είναι από τις ωραιότερες του βιβλίου, γιατί είναι γεμάτη ανατροπές και αναπάντεχες εκπλήξεις, γιατί είναι άκρως ρεαλιστική και βαθιά ανθρώπινη. Συμπάσχω με τον Ζαχαρία, έναν άντρα που τον θέλουν όλες, όμως αυτός εκεί, να χαράζει ψηφίδα ψηφίδα το κορμί και τη ζωή της Λαμπρινής ώσπου να τη σχηματίσει όχι όπως αυτός θέλει αλλά όπως εκείνη είναι, απλά δε φαίνεται. Έχει να αντιμετωπίσει μια γυναίκα γεμάτη αγάπη και πάθος για τα θεία, που δεν καταντάει υπερβολικά θεούσα, δεν παύει όμως να θεωρεί τη χαρά αμάρτημα με τόσους θανάτους στην πλάτη της, πόσο μάλλον την ηδονή. Κι όμως, ο Ζαχαρίας, με το λίπασμα της αγάπης του, της εμφυσεί ανάσα με ανάσα τη χαρά, τη μαγεία του έρωτα από άντρα δικό σου, από σώμα πλαϊνό σου. Και τότε...

Λεωνίδας. Ο κουρέας της Κομοτηνής, στη σκεπαστή αγορά. Ένας εξαιρετικός χαρακτήρας, ένας άντρας που δίνει τη σωστή διάσταση στην έννοια «με κυνηγάει το παρελθόν». Τυπικός, αυστηρός, έχει πάντα τον νου του στην παρθένα του κόρη, τη Γαρυφαλλιά, η οποία με γαλιφιές κατάφερε να βγαίνει από το σπίτι ίσα για να του φέρνει το φαγητό στο μαγαζί. Ένας άντρας που έχει ζήσει κάτι έντονο, αταύτιστο, κρυφό στο Παρίσι, κάτι που έχει θάψει βαθιά μέσα του. Εκεί πίσω, εκεί πέρα. Μόνο και μόνο για να του το φέρει κατακέφαλα η Χλόη, μια γυναίκα που τον επισκέπτεται απροειδοποίητα. Και τότε...

Γαρυφαλλιά. Μια νέα κοπέλα, που οι ορμές της, οι ορμόνες της, η σάρκα της κραυγάζουν για τρύγημα, σε μια πόλη κλειστή, τελματωμένη, έρημη ψυχικά. Η εμφάνιση της Χλόης θα είναι ένας τυφώνας για τις επιθυμίες της, με έναν ασύλληπτο τρόπο. Η Γαρυφαλλιά ξεσηκώνεται, εγείρεται, εξανίσταται, στρέφεται από δω, ψάχνει από κει, χαϊδεύει παραπέρα. Και ρίχνει το βλέμμα της στον Ζαχαρία, μόνο και μόνο για να έρθει στη μεγαλύτερη ως τότε ρήξη με τον εαυτό της. Έναν άντρα παντρεμένο και ποθητό, ένα αρσενικό που δεν παύει να έχει επιθυμίες, όσο κι αν έχει τυλιχτεί σφιχτά με τις τυπικότητες. Και τότε...

Αρίφ. Ο βοηθός του καφετζή. Ένα άνηβο, σκεβρωμένο, πειθήνιο, αταύτιστο πλάσμα, που όλοι το θέλουν για θελήματα. Γιος πολύτεκνης οικογένειας, σπυριάρης, χαμηλοβλέπων. Κανείς δεν του δίνει σημασία, δεν τον προσέχει. Το ερωτικό του ξύπνημα είναι μόνο η Γαρυφαλλιά, μια γυναίκα που ούτε τον προσέχει, ούτε του απευθύνει τον λόγο. Μόνο και μόνο για να εξιτάρει ακόμη περισσότερο τον πόθο του. Ο Αρίφ όμως παραμένει άντρας, αρσενικό, και μάλιστα βαρβάτο. Δοκιμάζει και δοκιμάζεται, αγωνίζεται να βρει τον δρόμο του κι ένα αναπάντεχο γεγονός του δείχνει πόση δύναμη έχει όχι μόνο στα σκέλια αλλά και στα μάτια. Και τότε...

Ένα εξαιρετικό σύνολο ψυχών, ένα πλούσιο, μεστό ψηφιδωτό ανθρώπων, αποφάσεων, θελήσεων και των συνεπειών τους. Μοναδικοί χαρακτήρες, με πρωτότυπες αλληλεπιδράσεις, που έχουν την τύχη να αφηγείται και να καταγράφει την ιστορία τους η κυρία Ναούμ, γιατί η πένα αυτής της γυναίκας είναι ανυπέρβλητη. Δοκιμάστηκε στο «Χωρίς παρελθόν», ψήθηκε στο «Γλυκά χαράζουν οι άγριες νύχτες» και τώρα ξαπλώνει νωχελικά και απολαμβάνει την «Υγρή πόλη» της. Τους αγάπησα όλους, με ξάφνιασαν όλοι, κι όσο η πλοκή προχωρούσε τόσο συνωστίζονταν τα δάκρυα στα μάτια για το ποιο θα χαράξει πρώτο τη δική του διαδρομή στο αξύριστο μάγουλο. Δεν είναι δηλαδή μόνο οι ιστορίες των χαρακτήρων και η ανάγλυφη περιγραφή τους αλλά και η αφηγηματική δεινότητα με την οποία παρουσιάζονται. Η ιστορία εκτυλίσσεται βαθμηδόν, στην αρχή παράλληλα ώσπου να γνωρίσει ο αναγνώστης τους πρωταγωνιστές και μετά εναλλάξ. Και οι λέξεις δεν είναι σκέτες, τυχαίες, μονάχες, όχι, έχουν ντυθεί, στολιστεί και παρουσιαστεί γεμάτες (και όχι φορτωμένες) κοσμητικά επίθετα, μεταφορές, επιθετικούς προσδιορισμούς, επιρρήματα, ένα πλούσιο καλάθι με διαλεχτά υλικά για κάθε απαιτητικό αναγνώστη.

Δεν ξέρω σε ποιο σημείο να πρωτοσταθώ και τι να πρωτοτονίσω. Τη λατρεμένη Λαμπρινή, μια γυναίκα που εκπροσωπεί κάθε καταπιεσμένο θηλυκό της επαρχίας, που έχει ποτιστεί από βλέμματος μέχρι ψυχής στα μαύρα, σκύβοντας το κεφάλι στη Θεία Δύναμη; Τη Χλόη, το αέρινο πλάσμα που δε διστάζει να μοιράσει αφειδώς σώμα και ψυχή ταυτόχρονα, αφήνοντας στο σπίτι τη ζωή της να κλαίει; Τον Λεωνίδα που τρέμει να κλείσει τα βλέφαρα για να μη γυρίσει εκεί και βαφτίσει με το μοιραίο όνομα κάθε τι που τρυγάει με τους ερωτικούς του χυμούς; Τον Αρίφ που δίνει την απαραίτητη ανεξήγητη διάσταση στην ορμητική ροή της αφήγησης; Ή τη Φιλιώ των ξένων και Γαρυφαλλιά των οικείων που ζει καταστάσεις ανερυθρίαστες και πρωτόγνωρες, όχι κατακριτέες, από μένα τουλάχιστον.

Κλείνοντας, δε γίνεται να μην αναφερθώ σε δύο από τις συγκλονιστικότερες σκηνές του μυθιστορήματος, χωρίς να κατονομάζω πρόσωπα και πράγματα, ακριβώς για να μη χαλάσει η μαγεία του ανυποψίαστου αναγνώστη. Ειλικρινά, ποιος δε θα δακρύσει με τη σκηνή του άντρα που κάνει έρωτα σε μια γυναίκα που πεθαίνει, σε μια γυναίκα που θέλει να νιώσει για τελευταία φορά ποθητή αλά ο άντρας δεν καταφέρνει να την αποκαλέσει όπως πρέπει; Και ποιος δε θα κλονιστεί από τη φράση: «Αχ αυτοί οι άνθρωποι, τα ανθρωπάκια που παλεύουν να σε αγγίξουν ενώ τι ξέρουν από ζωή, τι ξέρουν από θάνατο ή από έρωτα αφού δεν ευτύχησαν ούτε μια στιγμή να πλαγιάσουν μαζί σου; Είσαι εκεί; Έρχομαι!»

Υγρή πόλη, λοιπόν. Για μια, και όχι μόνο μία, γυναίκα «που οι σκέψεις της, ζωντανές, έμψυχες, ραμφοκοπούσαν μέσα της, πληγιάζοντας την καθημερινή, ομαλή ζωή της...» (σελ. 92). Για τις επιθυμίες που «..υπάρχουν. Χτυπούν πίσω από τις κλειστές πόρτες, κάτω από τα σώματα» (σελ. 135). Μια πόλη γεμάτη από ανθρώπους που αγωνίζονται να διατυπώσουν διαχρονικές αλήθειες: «Τώρα είναι ο έρωτας, αύριο η αγάπη, μεθαύριο θα είναι η συνήθεια, δεν θέλω όταν αυτά ξεθωριάσουν να μείνει μόνο το άχτι. Οι άνθρωποι είναι κακοί. Τους ευτυχισμένους ανθρώπους, παιδί μου, τους ζηλεύουν» (σελ. 422). Γραμμένη από μια συγγραφέα που δε διστάζει να γράψει το υπέροχο: «χείλη σαρκώδη, ή όπως είπαν κάποιες χωρικές, χείλη μια βρασιά» (σελ. 446). Και τέλος πάντων: «Ποιος είπε πως η ζωή είναι δίκαιη; Πότε ο ένας πάνω, πότε ο άλλος κάτω, να περνούν οι μέρες μας. Κι αυτό που αγαπήσαμε πιο πολύ, αυτό που ποθήσαμε πιότερο απ’ όλα, πάντα να ξεφεύγει μέσα απ’ τα δάχτυλα. Κι αλλού ν’ ανασαίνει ο πόθος μας, αλλού να ξυπνά το όνειρο, αλλού να μοιράζεται η αγάπη. Κι εμείς, εδώ, δεσμευμένοι, παραπλανημένοι στην εικόνα που στήσαμε, να ζούμε μια ζωή που κάπως να μοιάζει, κάπως να θυμίζει αυτό που ονειρευτήκαμε» (σελ. 466). Υγρή πόλη. Μη φοβηθείτε να μουσκέψετε.