Ένα βιβλίο γεμάτο διδάγματα!Σε προβληματίζει,σε κάνει να βλέπεις τη ζωή με άλλο μάτι.Μέσα από τα μάτια των ηρώων του γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος.Ένα μεγάλο μπράβο στον συγγραφέα.

Το βιβλίο το διάβασα πριν μερικούς μήνες. Όμως, όλο αυτό το διάστημα με απασχολούσε, δεν το ξέχασα, έρχονταν στο μυαλό μου ξανά και ξανά, οι καταστάσεις, οι απόψεις τού συγγραφέα μέσω των ηρώων του, η σοφία του τη οποία βρήκα αντιστρόφως ανάλογη τού μικρού τής ηλικίας του.

Είναι νομίζω από τα έργα που μένουν διότι αφήνουν κάτι, παρακινούν τον αναγνώστη να σκεφτεί, να επιβεβαιώσει ή να αναθεωρήσει απόψεις. Ο συγγραφέας μιλάει πραγματικά σοφά και στο περιεχόμενο και στον τρόπο, δεν προκαλεί, δεν συμβουλεύει, δεν διδάσκει, τα συμπεράσματα προκύπτουν ως έργο τού αναγνώστη και όχι ως νουθεσία τού συγγραφέα.

Δεν είναι η πρωτοτυπία τής κεντρικής ιστορίας όσο οι καταστάσεις και οι περιγραφές, άλλωστε πρόκειται για μία σχετικά κοινή ιστορία τοποθετημένη στα χρόνια τής κρίσης, η ιστορία ενός μικρομεσαίου επαγγελματία που έρχεται αντιμέτωπος με το πρόβλημα, δεν βλέπει το αδιέξοδο εγκαίρως και επιμένει έως ότου χάνει τα πάντα, υλικά και άυλα, την επιχείρηση, το σπίτι αλλά και την οικογένειά και τον κοινωνικό του κύκλο. Μόνος πλέον, έρχεται σε επαφή με έναν άλλο κόσμο που υπήρχε (και συνεχίζει να υπάρχει!) «παράλληλα» με το δικό του, τον κόσμο των δρόμων.

Εκεί, στο δρόμο, στην ανέχεια των αστέγων, οι συγγραφέας αναδεικνύει την ανθρώπινη πλευρά των καταστάσεων επισκιάζοντας οτιδήποτε άλλο. Τρομάζει το πόσο είναι κοντά στον καθένα μας άσχετα από το κοινωνικό ή εκπαιδευτικό επίπεδο, παρ' όλη τη... «σύνεση να παραμένει αμέτοχος», όπως ειρωνικά περιγράφει τον «πρότερο βίο» τού κεντρικού του ήρωα. Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η ανθρωπιά η οποία πηγάζει αναπάντεχα από πηγές που δεν περιμένει ο αναγνώστης, καταρρίπτοντας στερεότυπα που σχετίζονται με κοινωνικές, εθνικές ή θρησκευτικές προκαταλήψεις.

Παρόλο που κυρίαρχη αντικειμενική κατάσταση είναι η ανέχεια, έπιασα τον εαυτό μου αυτή να μην με απασχολεί τόσο όσο περίμενα. Τον «παράλληλο» αυτό κόσμο των δρόμων ο συγγραφέας δεν τον παρουσιάζει ως ζούγκλα αλλά δομημένο, με νόμους, πρόγραμμα, διαδικασίες, αρχές και κυρίως αλληλεγγύη μεταξύ των ίδιων των αστέγων αλλά και των «απ' έξω». Ακόμα και ο ήρωας τής ιστορίας αναρωτιέται, «Φανταζόμουν ότι η ζωή στο δρόμο είναι μοναχική».

Δεν μιλάει όμως μόνον για μία οργάνωση ως αποτέλεσμα τής ενστικτώδους συμμετοχής σε ομάδες παρόμοιων κοινωνικά ατόμων μόνο με σκοπό την επιβίωση. Είναι η αναζήτηση εξηγήσεων και απαντήσεων στα «γιατί;» αλλά και στα «πως;», η διέξοδος, «Η μοναξιά στενεύει το χώρο, δεν σβήνει την πραγματικότητα», όπως σοφά γράφει ο συγγραφέας.

«Η υποχρέωση τού δικαιώματος» είναι μία από τις έννοιες που νομίζω ότι καθορίζουν αυτό το βιβλίο, η έννοια τής υποχρέωσης να ασκούμε τα δικαιώματά μας ως πολίτες. Εμφανίζεται ως άποψη-εμμονή ενός εκ των ηρώων ο οποίος την επαναλαμβάνει με κάθε ευκαιρία. Ο συγγραφέας τη θεωρεί τόσο σημαντική ώστε «υποβιβάζοντάς» την σε εμμονή, έχει το ελεύθερο να την επαναλαμβάνει περισσότερο απ' ότι θα του επιτρεπόταν διαφορετικά. «Αν δεν βρεις εσύ το πρόβλημα, θα σε βρει αυτό», θα συμπλήρωνα εγώ. Να πως αναλύει αυτή του την άποψή του ο ήρωας:



«Κάθε δικαίωμα είναι και μία υποχρέωση. Τ' ακούς; Δική μας υποχρέωση, ατομική και κοινωνική, να το ασκούμε συνέχεια και χωρίς εκπτώσεις, κι όταν κάποιος το αμφισβητεί, να το υπερασπιζόμαστε μόνοι μας χωρίς μεσάζοντες. Αυτή η ευθύνη δεν πρέπει να μεταβιβάζεται, γιατί τότε το δικαίωμα γίνεται εξάρτηση. Βλέπεις όμως, η προάσπιση των κεκτημένων είναι κοπιαστική κι έτσι μας βολεύει να την αναθέτουμε σε μισθοφόρους υπερασπιστές. Πολιτικούς, δικαστές, δημοσιογράφους, διάλεξε και πάρε. Γι' αυτούς όμως, όσο καλές προθέσεις και να έχουν, είναι μία πληρωμένη δουλειά. Μας αρέσει να επικαλούμαστε τα δικαιώματά μας, αλλά μας κουράζει να τα ασκούμε και τα αφήνουμε να αποδυναμωθούν, να χαθούν σιγά σιγά. Τότε όλοι εκείνοι που τόσο καιρό καλόμαθαν στην απραξία, χρειάζονται επαναστάσεις για να επανακτήσουν τα αυτονόητα. Ας είχαν αναλάβει την υποχρέωσή τους να ασκούν τα δικαιώματά τους.»



Το δεύτερο που χαρακτηρίζει το βιβλίο είναι η αισιοδοξία, η αισιοδοξία που πηγάζει από τον ίδιο τον άνθρωπο που πέφτει χαμηλά αλλά έχει την υπομονή και την επιμονή να σηκωθεί ξανά. Ιδιαίτερες είναι οι σκηνές όπου οι άνθρωποι των δρόμων βρίσκουν πάλι το... δρόμο τους, «Ο επόμενος που έφυγε ήταν ο Θοδωρής» (σημ. εννοώντας ότι έφυγε από το κοινόβιο), είναι μία χαρακτηριστική φράση με την οποία ο συγγραφέας τονίζει τη συνέχεια, τον κύκλο τής κοινωνικής ζωής, της επανένταξης των αστέγων σε έναν «κανονικό» ρυθμό ζωής. Αξία έχει και η συνέχεια τής ίδιας φράσης, «Την ανακοίνωση ανέλαβε να την κάνει ο Καθηγητής, γιατί ο ίδιος ντρεπόταν». Οι τύψεις που δεν είναι ο τελευταίος που φεύγει αφήνοντας τους συντρόφους του, ένα είδος προδοσίας; Αυτή την ηθική τη συνάντησα και προσωπικά, στην αμηχανία φίλου υδραυλικού να εκμυστηρευτεί στους συναδέλφους του ότι ανέλαβε νεοανεγειρόμενη οικοδομή διότι γνώριζε τις δυσκολίες των άλλων.

Και το βιβλίο; Τι ρόλο παίζει το βιβλίο σε τέτοιες καταστάσεις; Ο συγγραφέας σε αυτή την ιστορία του αναθέτει έναν κρίσιμο ρόλο, ο σύντροφος που γεμίζει τις ώρες, το μυαλό και την καρδιά, «Κι εκείνος; Ξάπλωνε εκεί, χωρίς αποσκευές, μέσα στα ρούχα κάποιου άλλου. Αλλά είχε μία αγκαλιά βιβλία. Και τα άστρα δεν μπορούσε να του τα πάρει κανείς, παρά μόνο η μέρα». Δεν είναι όμως εύρημα ή εξιδανίκευση τού συγγραφέα, πιστέψτε με, την επόμενη φορά που θα συναντήσετε τη «γωνιά» ενός άστεγου, δείτε καλύτερα, σίγουρα θα προσέξετε και το βιβλίο του.



«Όταν το άφηναν όμως, η ράχη ίσιωνε και το κεφάλι σηκωνόταν ψηλά». Κυρ Παντελή, ξέρω ότι είσαι ο επόμενος που «θα φύγεις»!

(Δείτε το ρεπορτάζ από την παρουσίαση τού βιβλίου στο βιβλιοπωλείο στο «Επί Λέξει» όπου ο συγγραφέας απαντάει και στο ερώτημα, «τι είναι το ασφοδίλι;»)

Συγκινητικό και τόσο αληθινό! Πιο επίκαιρο από ποτέ, πρωτότυπο στη σύλληψη και στην πλοκή του, ανθρώπινο και ρεαλιστικότατο!Αλήθεια, εσείς τι θα κάνατε αν μια μέρα χάνατε τα πάντα και καταλήγατε στους δρόμους, χωρίς σύζυγο, χωρίς δουλειά, χωρίς σπίτι, χωρίς τίποτα; Πόσο βαθιά θα σκάβατε μέσα σας για να ατσαλώνατε τον εαυτό σας ώστε να παλέψει μια άλλη, πρωτόγνωρη και πρωτόφαντη ρουτίνα; Θα φτάνατε ποτέ να χάσετε την αξιοοπρέπειά σας και να ψάχνετε φαγητό στους κάδους; Θα είχατε τη δύναμη να αντέξετε και αυτήν τη δοκιμασία ή θα αυτοκτονούσατε;

Ένα υπέροχο κείμενο που μας φέρνει αντιμέτωπους με την πραγματικότητα κάποιων ανθρώπων που δεν τους θέλουμε δίπλα μας, κοντά μας, κάποιων ανθρώπων που ούτε κι αυτοί ήθελαν να καταντήσουν άστεγοι κι όμως κατέληξαν εκεί. Ποιος ο μικρόκοσμός τους, οι συνήθειές τους, πώς τους αντιμετωπίζουν οι βολεμένοι, πιο άνετοι, σπιτωμένοι περίοικοι; Εικόνες σκληρές, σιχαμένες αλλά απαραίτητες για επιβίωση, γεγονότα που συμβαίνουν κάθε στιγμή δίπλα μας αλλά εμείς λοξοκοιτούμε προς το μέλλον μας και την ασφάλεια της δικής μας καθημερινότητας, χωρίς να έχουμε συνειδητοποιήσει ότι όλα αυτά που εμείς χτίζουμε προσδοκώντας ένα μέλλον, μπορούν να χαθούν σε μια στιγμή κι όχι απαραίτητα από λάθος δικό μας!

Ο Παντελής είναι παντρεμένος με τη Γεωργία κι έχουν «τελματώσει» στη ρουτίνα κάθε μεσοαστικού ζευγαριού: το πρωί πάνε στη δουλειά, το μεσημέρι λένε τα νέα τους αν είναι ακόμη σε διάθεση να μιλήσει ο ένας με τον άλλον, το βράδυ ένα ξεστρατημένο χάδι, μια αφηρημένη επαφή την ώρα που ψάχνεις το χειριστήριο της τηλεόρασης. Μετά από μια διαδήλωση με πέτρες και ρόπαλα, το μαγαζί του Παντελή καταστρέφεται τελείως και η γυναίκα του τον εγκαταλείπει. Η τράπεζα του παίρνει το σπίτι, ο Παντελής αγωνίζεται να ξαναστήσει την επιχείρησή του, κοιμάται στο αμάξι του μέχρι να ορθοποδήσει, όλα όμως μάταια. Ο Παντελής καταλήγει στον δρόμο. Με βάσανα και περιπέτειες καταλήγει σε ένα νεοκλασικό που του έχουν κάνει κατάληψη κάποιοι άστεγοι κι έχουν σχηματίσει τον δικό τους μικρόκοσμο. Τρεις άνθρωποι τον συντροφεύουν σε αυτό το νέο επίπεδο ζωής, τον βοηθούν, τον στηρίζουν, τον διδάσκουν. Ο άντρας αλλάζει, μεταμορφώνεται, έρχεται αντιμέτωπος με τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, ζει από τα συσσίτια και την ελεημοσύνη κι αποπειράται να αυτοκτονήσει τρεις φορές. Ουρές αστέγων έξω από τα σούπερ-μάρκετ την ώρα που πετούν τα ληγμένα τρόφιμα, καβγάς και βία για ένα ξύλινο παγκάκι προς διανυκτέρευση, συσσίτια, καθώς πρέπει άνθρωποι που κοιτούν ενοχλημένοι, ένα σκυλί που το αφεντικό του το κλωτσάει και το ακρωτηριάζει αλλά αυτό επιμένει να του γλύφει το χέρι και να του κρατάει συντροφιά! Αισιόδοξη εικόνα σε όλα αυτά ο εκ Σύρου ανήλικος Μπασάρ που βλέπει στο πρόσωπό του τον χαμένο του πατέρα.

Θα συγκινηθείτε και θα σκεφτείτε πολλά πράγματα, θα αναθεωρήσετε την ως τώρα πορεία της ζωής σας και θα βρείτε κάπου χωμένο βαθιά μέσα σας τον άλλο σας εαυτό, ένα πλασματάκι αδύναμο και φοβισμένο, αρπαγμένο γερά από όλες τις εφήμερες απολαύσεις της καθημερινότητας που έχει χτίσει ο καθένας ώστε να διάγει τον βίον του ανέφελα. Θα του πιάσετε κουβέντα για να το ηρεμήσετε ή θα το αγνοήσετε; Το βιβλίο αυτό θα σας βοηθήσει να πάρετε τη σωστή απόφαση!

Χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

«Τον εντυπωσίαζε το επίπεδο αλληλεγγύης των ανθρώπων που μάχονταν σκληρά για την επιβίωση και τον τρόμαζε ο αμείλικτος ανταγωνισμός που ξεσπούσε ανάμεσά τους για ασήμαντους λόγους. Κάποιες φορές μοραζόντουσαν μια μπουκιά, παρόλο που δεν ήξεραν πότε θα φάνε ξανά, ή μια κουβέρτα τις πιο κρύες νύχτες κι άλλες φορές χειροδικούσαν για ένα θησαυρό που είχαν βρει στα σκουπίδια ή για μια πιθαμή γης να ξαπλώσουν» (σελ. 62).

«Η διαμαρτυρία είναι μόνο άρνηση και η συμμετοχή στην άρνηση δεν είναι δράση, ούτε καν αντίδραση» (σελ. 80).

«Όταν όμως σταματάμε να σκεφτόμαστε, όλα γίνονται απλά. Οι αισθήσεις μάς δι΄νουν την απάντηση που γυρεύουμε. Κάποιες φορές χρειάζεται να ναυαγήσουμε για να συνειδητοποιήσουμε πόσο μας αρέσει η θάλασσα κι ο ύπνος κάτω από τα δέντρα. Μην ξεχνάς όμως ότι όσο παράλογη κι αν είναι η ζωή, δεν παύει να είναι ένα θαύμα. Το μοναδικό. Όλα τα υπόλοιπα –ο ήλιος, η θάλασσα, ο έρωτας, η φιλία- είναι απλώς εκφράσεις της, οι τρόποι με του οποίους βιώνουμε την ύπαρξη....Δεν χρειάζεται λοιπόν να καταλάβεις, απλώς ζήσε. Γιατί, τι πιο παράλογο από το να βιάζεσαι να στερηθείς μια ώρα αρχύτερα αυτό που θα στερηθείς ούτως ή άλλως;» (σελ. 101) [οι απόψεις του συγγραφέα για την αυτοκτονία]

«Λες ότι η ρουτίνα διαβρώνει τις σχέσεις. Πιθανόν να έχεις δίκιο, πολλοί συμμερίζονται αυτήν την άποψη. Υπάρχει και η άλλη πλευρά όμως. Οι μακροχρόνιοι δεσμοί είναι χτισμένοι πάνω σε καθημερινές συνήθειες, όπως είναι ένας βραδινός περίπατος, μια αγκαλιά στο κρεβάτι ή ένα φιλί το πρωί στην εξώπορτα πριν φύγει ο ένας από τους δύο για τη δουλειά. Η συνήθεια λοιπόν δεν αποξενώνει απαραιτήτως, μπορεί να σημαίνει απόλαυση» (σελ. 108).

«Η αυτοκτονία ήταν, όσο κι αν δεν ήθελε να το παραδεχτεί, πράξη εγωισμού. Λύτρωνε μόνο τον αυτόχειρα, κανέναν άλλο» (σελ. 136).

«-Πάντα σκεφτόμουν το μέλλον. Σπούδαζα για να δουλέψω, δούλευα για να βγω στη σύνταξη, παντρεύτηκα για να μη γεράσω μόνος. –Κι έχασες το παρόν.» (σελ. 153).