Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Αναλογιστήκατε τι είναι στην ουσία τους το Internet, οι υπολογιστές, οι δίσκοι, τα φωτοτυπικά μηχανήματα, οι αναπαραγωγείς μουσικής και άλλες ανάλογες μηχανές;

Είναι τεχνικά μέσα αναπαραγωγής περιεχομένου, δηλαδή της πνευματικής δουλειάς ανθρώπων, την οποία επεξεργάζονται και μας παρέχουν για να την απολαύσουμε σε διάφορες μορφές, ως κείμενο, ως εικόνα, ως μουσική. Διαφορετικά θα ήταν μεταλλικά αντικείμενα με τη δυνατότητα απλώς, να επιτελέσουν κάποιο έργο.

Το περιεχόμενο δίνει αξία σε μία συσκευή! Αγοράζουμε τις συσκευές για αυτά που μπορούμε να κάνουμε με αυτές και όχι για αυτές καθαυτές!

Με αυτή τη θεμελιώδη διαπίστωση και με σκοπό την προστασία και την ενίσχυση της παραγωγής περιεχομένου λόγου, ο ΟΣΔΕΛ (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου), ως σχετιζόμενος φορέας, υποστηρίζει το νομοσχέδιο του υπουργείου Πολιτισμού για τα πνευματικά δικαιώματα και τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης, το οποίο νομοσχέδιο περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, μία πολύ βασική ρύθμιση, την επανένταξη του 2% της αξίας εισαγωγής των ηλεκτρονικών υπολογιστών στο καθεστώς της εύλογης αμοιβής καθώς και λύση στο θέμα της πειρατείας, μιας ανοιχτής πληγής για τους κλάδους τους οποίους εκπροσωπεί.

Το τελευταίο διάστημα παρακολουθούμε τη δημόσια συζήτηση που γίνεται για αυτό το θέμα, με φωνές υπέρ αλλά και κατά, κύρια από τους εισαγωγείς υπολογιστών και τους παρόχους διαδικτυακής πρόσβασης.

Ο ΟΣΔΕΛ προωθεί Ανοιχτή Επιστολή προς όλους τους δημιουργούς πνευματικού έργου, με την ευρύτερη έννοια του όρου, με την οποία ενημερώνει και προσκαλεί όλους να την υπογράψουν στηρίζοντας αυτή την προσπάθεια. Ταυτόχρονα, ο ΟΣΔΕΛ δημοσίευσε δύο ενδιαφέροντα σχετικά άρθρα ενημερώνοντας τους πολίτες και επιχειρηματολογώντας για την αναγκαιότητα αυτού του μέτρου, «Το περιεχόμενο όχι το περιτύλιγμα» (του Αναστάση Βιστωνίτη, συγγραφέα - δημοσιογράφου) και «Φόρος ή πνευματικό δικαίωμα;».

Ορμώμενοι από τη σημασία της ψήφισης του νόμου για την παραγωγή πνευματικού έργου στη χώρα μας, επισκεφθήκαμε τον ΟΣΔΕΛ και μιλήσαμε με τον διευθυντή του κο Γιωργανδρέα Ζάννο, νομικό σύμβουλο του Οργανισμού ο οποίος πρόσφατα ανέλαβε και διευθυντικά καθήκοντα.

Δεν είναι φόρος αλλά η εύλογη αμοιβή ή δίκαιη αποζημίωση των δικαιούχων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Το πρώτο πράγμα που ξεκαθάρισε και επανέλαβε ο κος Ζάννος και αργότερα κατά τη διάρκεια της συζήτησης, είναι η φύση της επιβολής του ποσοστού 2% επί της αξίας εισαγωγής των ηλεκτρονικών υπολογιστών, «Δεν είναι φόρος αλλά η εύλογη αμοιβή ή δίκαιη αποζημίωση των δικαιούχων πνευματικής ιδιοκτησίας, το έργο των οποίων διακινείται με κύριο μέσο τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, δεν εισπράττεται από το δημόσιο και δεν διατίθεται για τους σκοπούς του κράτους αλλά αποδίδεται απευθείας στους δημιουργούς», είπε και σημείωσε τη σκοπιμότητα της χρήσης της λέξης «φόρος» από τους εισαγωγείς και εμπόρους ηλεκτρονικών υπολογιστών, «Για να προκαλέσουν τα αντανακλαστικά της κοινωνίας εν μέσω των οικονομικών αλλαγών που συντελούνται στη χώρα».

Αξίζει πιστεύω να αναφέρουμε ενδεικτικά ποσά επιβάρυνσης της τιμής των υπολογιστών τα οποία από μόνα τους ακυρώνουν τον αντίλογο, την επιχειρηματολογία περί «κραδασμών» στην οικονομία από την επιβολή της εύλογης αμοιβής. Σε έναν υπολογιστή αξίας εισαγωγής 300 €, η εύλογη αμοιβή ορίζεται στα 6 €, άπαξ, για όλη τη διάρκεια ζωής και χρήσης του υπολογιστή!

Ο κος Ζάννος αναφέρθηκε στη συνέχεια στο ιστορικό αυτής της υπόθεσης.

«Το βασικό δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας είναι το δικαίωμα της αναπαραγωγής, η εξουσία δηλαδή του δημιουργού να επιτρέπει ή να απαγορεύει την αναπαραγωγή του έργου του με τους όρους που ο ίδιος θέτει», είπε ο κος Ζάννος και μας ενημέρωσε ότι έως το 1993 η αναπαραγωγή απαγορευόταν καθολικά, ανεξάρτητα από το σκοπό και συνεπώς απαγορευόταν και για ιδιωτική χρήση, σημειώνοντας όμως ότι αυτή η απαγόρευση δεν ήταν δυνατόν να ισχύσει στην πράξη και ανέφερε ως παράδειγμα τη συνήθη αντιγραφή μουσικής από δίσκους σε κασέτες για χρήση, π.χ., στο αυτοκίνητο.

«Λόγω αυτού αλλά και στα ευρωπαϊκά πρότυπα, προστέθηκε στο νόμο μία εξαίρεση, η δυνατότητα αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση που ως αντιστάθμισμα προέβλεψε μία αποζημίωση για τους δικαιούχους», μας ενημέρωσε ο κος Ζάννος για την απαρχή του θεσμού της «εύλογης αμοιβής».

Έτσι, ως ο πλέον πρακτικός τρόπος ορισμού της αποζημίωσης των δικαιούχων πνευματικού έργου, συγγραφείς, εκδότες, στιχουργοί, συνθέτες κ.λπ., ορίστηκε η πρόβλεψη αμοιβής πάνω στις συσκευές που είναι πρόσφορες και χρησιμοποιούνται για αντίγραφα ιδιωτικής χρήσης, το κασετόφωνο, εγγραφείς cd/dvd, τα φωτοτυπικά μηχανήματα, σαρωτές, υπολογιστές κ.ά.. Στον ελληνικό νόμο 2121/93 προβλέφθηκε η εύλογη αμοιβή σε όλα τα ανάλογα τεχνικά μέσα, και στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Αφορούσε κύρια τους συγγραφείς διότι η τεχνολογία τους εκείνη την εποχή δεν ήταν επαρκώς ανεπτυγμένη για την αναπαραγωγή οπτικοακουστικού έργου.

«Το 2002, σε θερινό τμήμα της Βουλής, εξαιρέθηκαν σκανδαλωδώς οι υπολογιστές και οι εκτυπωτές, ως αποτέλεσμα της πίεσης των εταιρειών πληροφορικής προς την τότε Κυβέρνηση», σημείωσε ο κος Ζάννος και σχολίασε ιδιαίτερα τη συγκυρία, «Ήταν η εποχή που οι υπολογιστές εξαπλώνονταν παντού, αποκτούσαν τεχνικές δυνατότητες που τους καθιστούσαν το βασικό μέσο επικοινωνίας, επεξεργασίας και διακίνησης περιεχομένου. Ήταν η εποχή που, αντίθετα, άλλες χώρες στους δικούς τους αντίστοιχους νόμους, ενέτασσαν τους υπολογιστές στην εύλογη αμοιβή. Ήταν η χρονική στιγμή όπου ψηφιζόταν ο νόμος για τα πνευματικά δικαιώματα στην Ελλάδα, με την ευρωπαϊκή οδηγία να προβλέπει ρητά την εύλογη αμοιβή η οποία χωρίς τους υπολογιστές περιοριζόταν σημαντικά και ουσιαστικά παραβίαζε την ευρωπαϊκή οδηγία». Ως «Εξαίρεση» χαρακτήρισε ο κος Ζάννος την ελληνική περίπτωση, «Θετική εξαίρεση το 1993, αρνητική εξαίρεση το 2002».

Oι υπολογιστές ουσιαστικά ήδη υπάγονται στο νόμο διότι σε αυτόν η απαρίθμηση των συσκευών είναι ενδεικτική και όχι συγκεκριμένη, ενώ οι υπολογιστές αναμφισβήτητα παίζουν κεντρικό ρόλο στη διαδικασία αναπαραγωγής περιεχομένου.

Θέση του ΟΣΔΕΛ είναι ότι οι υπολογιστές αλλά και κάθε συσκευή που εμπλέκεται στη διαδικασία αναπαραγωγής περιεχομένου, ήδη υπάγονται στο νόμο περί εύλογης αμοιβής διότι σε αυτόν το νόμο, όπως μας ενημέρωσε ο κος Ζάννος, η απαρίθμηση των συσκευών είναι ενδεικτική, προβλέπει όλες τις συσκευές που εμπλέκονται στη διαδικασία αναπαραγωγής περιεχομένου στην οποία οι υπολογιστές παίζουν αναμφισβήτητα κεντρικό ρόλο. Προέκταση αυτής της θέσης του ΟΣΔΕΛ είναι το αίτημα για υπαγωγή των υπολογιστών στην κατηγορία του 6% και όχι του 2%, όπως όλες οι άλλες συσκευές αναπαραγωγής.

Στο ενδεχόμενο να εκληφθεί η εύλογη αμοιβή ως νομιμοποίηση της πειρατείας, ο κος Ζάννος ήταν κατηγορηματικός, «Όχι! Πρέπει να διακρίνουμε τι ακριβώς καλύπτει αυτή η αμοιβή και τι θεωρεί ο νόμος νόμιμη ή παράνομη αναπαραγωγή περιεχομένου. Νόμιμη αναπαραγωγή είναι μόνον αυτή που κάνει κάποιος για την κάλυψη των προσωπικών του ιδιωτικών αναγκών και το κάνει με δικά του τεχνικά μέσα. Δεν αφορά σε καμία περίπτωση αναπαραγωγές ή τη διάθεση προστατευόμενων έργων σε τρίτους, όπως το "ανέβασμα" ενός έργου στο Διαδίκτυο κάτι το οποίο δεν αφορά ιδιωτική χρήση».

Τον ΟΣΔΕΛ απασχολεί εξίσου η πάταξη της πειρατείας και όπως μας ενημέρωσε ο κος Ζάννος, το νομοσχέδιο προτείνει συγκεκριμένες ρυθμίσεις για αυτό το σκοπό. Κεντρικός άξονας της πρότασης είναι η δημιουργία επιτροπής η οποία θα εξετάζει καταγγελίες για διαδικτυακή πειρατεία και κατόπιν αποδείξεως θα υποχρεώνει τους παρόχους να διακόπτουν γενικά την πρόσβαση σε αυτές τις ιστοσελίδες. Ένα «αποτρεπτικό και αποτελεσματικό» μέτρο, όπως το χαρακτήρισε ο κος Ζάννος, κυρίως για παρανομία εκτός Ελλάδος όπου η νομική παρέμβαση είναι πολύ δύσκολη ή και αδύνατη.

Σκοπός του μέτρου αυτού είναι η αντιμετώπιση της «κλασικής» και μαζικής πειρατείας και διάθεσης περιεχομένου, «Δεν αφορά τους ιδιώτες χρήστες και τη μεταξύ τους απευθείας ανταλλαγή περιεχομένου αλλά ιστότοπους που διαθέτουν μαζικά περιεχόμενο», σημείωσε ο κος Ζάννος.

Ο πραγματικός κίνδυνος για την ελεύθερη διακίνηση περιεχομένου είναι η ανυπαρξία του ίδιου του περιεχομένου λόγω του οικονομικού πλήγματος που δέχονται οι δημιουργοί του.

Ο κος Ζάννος απάντησε στις επικρίσεις που δέχεται ο Οργανισμός σχετικά με τον πιθανό περιορισμό της διακίνησης περιεχομένου λόγω των μέτρων που προτείνονται. Απαντώντας, σημείωσε έντονα την ανάγκη κατ' αρχήν ύπαρξης περιεχομένου το οποίο παράγεται από ανθρώπους οι οποίοι για να το κάνουν πρέπει να εξασφαλίσουν μέσω αυτού το βιοπορισμό τους. Σε αντίθετη περίπτωση θα περιοριστεί η παραγωγή περιεχομένου κάτι που θα είναι το ουσιαστικό και καίριο χτύπημα στη διακίνησή του.

«Όσοι ασπάζονται τέτοιες απόψεις πρέπει αντιπροτείνουν εναλλακτικούς τρόπους χρηματοδότησης. Έως τότε, αυτές οι ιδέες είναι επικίνδυνες για τον πολιτισμό», σημείωσε με έντονο τρόπο ο κος Ζάννος και ανέφερε ως παράδειγμα τη μουσική βιομηχανία η οποία πλήττεται από την πειρατεία, εκφράζοντας την ανησυχία του στο ενδεχόμενο να πληγεί και ο κλάδος του λόγου με τον ίδιο τρόπο και έδωσε μία διάσταση που ίσως μας διαφεύγει, «Οι κατηγορίες οι οποίες πλήττονται περισσότερο είναι αυτές που "πουλάνε λιγότερο", όπως έργα για τις επιστήμες ή η ποίηση, και τα δύο σημαντικής αξίας για τον πολιτισμό μας».

«Αν δεν υπάρχει προστασία και αμοιβή των δικαιούχων για τη χρήση των έργων τους, βλάπτεται το σύνολο της κοινωνίας εντέλει, διότι θα έχουμε φτωχότερα πολιτιστικά έργα και ο πολιτισμός στην Ελλάδα παίζει και μπορεί να παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της κοινωνίας. Δεδομένου ότι το ζητούμενο είναι η ανάπτυξη, πρέπει να στηριχτεί ο πολιτισμός με άμεσα αποτελέσματα και στην οικονομία», σχολίασε ο κος Ζάννος κλείνοντας αυτήν την ενδιαφέρουσα και διαφωτιστική συζήτηση για ένα καίριο ζήτημα του οποίου η έκβαση θα κριθεί σύντομα στο ελληνικό κοινοβούλιο. Ελπίζουμε προς το γενικό συμφέρον της κοινωνίας.