Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Την Δέσποινα Χατζή την γνώρισα συγγραφικά μέσα από τον «Έρωτα μαΐστρο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας. Δεν την γνώριζα πριν αν και έχει γράψει δυο ακόμη βιβλία στις εκδόσεις Λιβάνη, «Ζωή σαν κρύσταλλο» το 2009 και «Ο Λαέρτης και το μολύβι σε ρυθμούς ταγκό» το 2011.

Ήρθε η ώρα που κυκλοφόρησε και η «Σμαρώ - Από τον Βόσπορο στον Σηκουάνα», από τις εκδόσεις Μίνωας που με γοήτευσε. Το γράψιμο της; Η παριζιάνικη κουλτούρα της εποχής, η πολίτικη κοινωνία με τα ήθη και έθιμα της, η πολιτιστική της ταυτότητα, τα ιστορικά γεγονότα, όλα μαζί. Γεννήθηκαν μέσα μου πολλά ερωτηματικά. Προτίμησα λοιπόν να συνομιλήσω μαζί της για το έργο της και να που βρεθήκαμε για μια εκ βαθέων συγγραφική εξομολόγηση που σίγουρα είναι πιο χρήσιμη από μια βιβλιογραφική πρόταση…

Ε: Δέσποινα Χατζή, τα βιβλία σου αποπνέουν ταξιδιωτική αύρα κι έρχεται και το τέταρτο βιβλίο σου , η «Σμαρώ» που μας ταξιδεύει στην αγαπημένη Πόλη και το Παρίσι των Τεχνών, της κουλτούρας γενικότερα με ενδιάμεσο σταθμό την Αθήνα. Είσαι ταξιδιάρα ψυχή που ρουφά ότι όμορφο από αυτούς τους κόσμους και πλάθεις ιστορίες στην επιστροφή σου;

Αγαπώ τα ταξίδια όπως και χιλιάδες άνθρωποι στον κόσμο με τη διαφορά ότι δεν αγαπώ τις σύντομες πολιτιστικές ξεναγήσεις. Δεν είναι σκοπός μου να συμπεριλάβω άλλη μια χώρα στο ταξιδιωτικό καρνέ μου. Έναν τόπο που θα με γοητεύσει τον επισκέπτομαι περισσότερο από μια φορά μέχρι να τον ανακαλύψω. Μετακινούμαι με συνείδηση ταξιδιώτισσας κι όχι τουρίστριας και το γεγονός αυτό μου δίνει την πολυτέλεια να μπορώ να περάσω στις λογοτεχνικές διαδρομές μου αυτή την ταξιδιωτική αύρα που αναφέρεται.

Ε: «Η μνήμη πονά σαν ανοιχτό τραύμα». Με τόσα βιβλία που έχουν γραφεί για την Πόλη, την Μικρασία και τον Πόντο θαρρείς ότι δεν έχει κλείσει η πληγή; Δεν έχει στεγνώσει ακόμη η μελάνη;

Σε πρακτικό επίπεδο οι πληγές του ανθρώπου επουλώνονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο και η ζωή συνεχίζεται…υπάρχει όμως και η ψυχολογική μνήμη που δύσκολα τα βάζει κανείς μαζί της. Ένα ερέθισμα μπορεί να τη διεγείρει δημιουργώντας τον ίδιο ακριβώς πόνο.

Ε: Αν χαθεί η μνήμη, η ιστορία επαναλαμβάνεται…. Πιστεύεις ότι είναι ένα στοίχημα των συγγραφέων να κάνουν γνωστά τα γεγονότα που η ιστορία στα σχολεία ακόμη δεν έχει γράψει;

Η λέξη στοίχημα μας παραπέμπει σε μια εγωκεντρική διάθεση για «απόδειξη», μάλλον πρόκληση θα το έλεγα.

Ε: Η Σμαρώ όπως και χιλιάδες Κωνσταντινουπολίτες έζησε την προσφυγιά και την απαξίωση των Ελλήνων όταν έφτασε στην Ελλάδα. Όπως και χιλιάδες πρόσφυγες που κουβάλησαν την κουλτούρα τους και τα ήθη, έθιμα τους σε μια διαλυμένη Ελλάδα. «Τουρκόσπορους» τους έλεγαν. Σήμερα βλέπουμε το έργο από την αρχή. Φταίει η έλλειψη γνώσης της Ιστορίας ή η κρίση που μας οδηγεί σε τούτη τη συμπεριφορά;

Αφορμές είναι και τα δύο. Η αιτία βρίσκεται στο γεγονός ότι κουβαλάμε χιλιάδες ψυχολογικούς φόβους που μας κάνουν να συμπεριφερόμαστε καχύποπτα, δίχως ευελιξία, επιείκεια και κατανόηση, απέναντι σ’ αυτό που η λογική μας μεταφράζει ως «ξένο».

«Κάθε φορά που μας πιάνει το γινάτι, το ίδιο λέμε. Εσύ κάμε όπως νομίζεις, εγώ από την Πόλη δεν ξεκουνώ. Να πάω πού; Μήπως στην Ελλάδα θα με κάνουν τεμενάδες; Ξένοι μες’ τους ξένους θα είμαστε…»

Ε: Ήσουν εργαζόμενη στο Αντικαρκινικό Ογκολογικό Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας». Έζησες δύσκολες καταστάσεις. Η γραφή ήταν τρόπος φυγής για σένα; Καταφύγιο γαλήνης ψυχής;

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη παγίδα από τη φυγή. Ο ανθρώπινος πόνος είναι εκεί, απέναντι σου και πρέπει να μάθεις να ζεις μ’ αυτόν. Η γραφή έμοιαζε με τη βαλβίδα μιας χύτρας που με βοηθούσε ν’ αναπνέω καλύτερα.

Ε: Σήμερα είσαι εθελόντρια στους Γιατρούς του Κόσμου. Μια οργάνωση που έχει καταφέρει πολλά και συνεχίζει να παλεύει για να καταφέρει περισσότερα. Γνωρίζω πολύ καλά γιατί με την αμέριστη βοήθεια τους έγινε το Κοινωνικό Ιατρείο-φαρμακείο στην Κατερίνη και τους εκτιμώ βαθύτατα. Πώς και πότε έγινες εθελόντρια και ποιο είναι το ψυχικό κέρδος που εισπράττεις;

Το «πώς» δεν ερμηνεύεται όταν πρόκειται για κάτι που αγαπάς. Η πρώτη μου επαφή με τους ΓτΚ ήταν τη δεκαετία ’90, αλλά μετά τη συνταξιοδότηση μου είχα την πολυτέλεια να δραστηριοποιηθώ περισσότερο.

Ε: Στο Παρίσι μαθαίνουμε για τους αγώνες των αριστερών καλλιτεχνών , για την γαλλική αντίσταση, για την γερμανική κατοχή, για τα στρατόπεδα του Άουσβιτς. Σήμερα, εκτός από πολύ λίγους διανοούμενους, υπάρχει αποστασιοποίηση, βουβαμάρα. Θεωρείς ότι αυτή η αποστασιοποίηση είναι σημάδι των καιρών ή αισθάνονται μια προδοσία και δεν υπάρχει διάθεση να γίνουν μπροστάρηδες;

Στο μακρινό παρελθόν οι διανοούμενοι έβγαζαν τα κάστανα απ’ τη φωτιά. Η κριτική τους στάση, τους συνέδεε με την διαμαρτυρία. Δυστυχώς σήμερα το φαινόμενο «διανοούμενος» έχει εκλείψει. Στοχαστές δεύτερης και τρίτης κατηγορίας βλέπουμε που δεν διαθέτουν την διορατικότητα και την προσωπική «διάνοια» που χρειάζονται τα μεγάλα πολιτικά και κοινωνικά αδιέξοδα ώστε να βρεθούν οι λύσεις. Καριερίστες, αν αυτό σας λέει κάτι.

Ε: Τα Σεπτεμβριανά ήταν μια μαύρη περίοδος της Ιστορίας του Ελληνισμού. Ως; Συνήγορος όσων έχουν πίκρα ακόμη στην καρδιά τους για τον λαό της αντίπερα όχθης, πώς θα μπορούσε να ισχυροποιηθεί μια Ελληνοτουρκική φιλία αφού ζουν ακόμη οι άνθρωποι που έφυγαν κυνηγημένοι, αφού γράφονται ακόμη βιβλία;

Μόνο με πνευματική καλλιέργεια θα μπορέσει η φιλία μεταξύ των δύο κρατών να ξεπεράσει τις πολιτικές τους καθώς και τη ρατσιστική ιδεολογία που καλλιεργείται έντονα και δεν αφήνει τον άνθρωπο να δει πέρα από χρώματα, θρησκείες και έθνη.

Ε: Δέσποινα Χατζή, κλείνοντας την συνέντευξη πες μου αν έχεις αρχίσει ένα καινούριο συγγραφικό ταξίδι κι ακόμη αν μπορείς να μου πεις σε ποια παράγραφο κλείνεις όλο το καταστάλαγμα της «Σμαρώς»;

«Με συγχωρείς για τη συγκίνηση, Μηνά, αλλά…με γύρισες πολλά χρόνια πίσω. Αυτή η παρέα του Παρισιού, με τα καλά και τα στραβά της, ήταν η οικογένεια όλων μας. Από τότε βουλιάξαμε όλοι στη μοναξιά μας. Να μιλάς μ’ ανθρώπους για να μιλάς; Τι νόημα έχει; Καλύτερα πάρε παπαγάλο!» Όσο για το επόμενο βιβλίο, ετοιμάζεται.

Καλοτάξιδη να είναι η «Σμαρώ» σου, Δέσποινα Χατζή κι ας ευχηθούμε να ταξιδέψουν οι αναγνώστες μαζί της από τον Βόσπορο στον Σηκουάνα με την όμορφη γραφή σου κάνοντας βουτιά στην ιστορία. Γιατί όπως πολύ σωστά είπες μόνο με την πνευματική καλλιέργεια θα ξεπεράσει τη ρατσιστική ιδεολογία που καλλιεργείται έντονα και δεν αφήνει τον άνθρωπο να δει πέρα από χρώματα, θρησκείες και έθνη.

Για τη συγγραφέα

Η Δέσποινα Χατζή γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Εργάστηκε στην Αιμοδοσία του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία» και στην Αιμοδοσία του Αντικαρκινικού Ογκολογικού Νοσοκομείου Αθηνών «Άγιος Σάββας», ως Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, από το 1986 έως το 2012. Παράλληλα ασχολήθηκε με εναλλακτικές θεραπείες και είναι δασκάλα Ρέικι. Σήμερα εργάζεται εθελοντικά στους Γιατρούς του Κόσμου. Είναι παντρεμένη και μητέρα δύο παιδιών.

Την ενδιαφέρουν πολύ τα ταξίδια καθώς έτσι προσεγγίζει και γνωρίζει διαφορετικούς πολιτισμούς.

Έργα της ίδιας: Μοιρογιασεμόλαδο (μυθιστόρημα), Ζωή σαν κρύσταλλο (μυθιστόρημα), Ο Λαέρτης και το μολύβι του σε ρυθμούς τανγκό (νουβέλα) και Έρωτας μαΐστρος (μυθιστόρημα), που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μίνωας(2014).