Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε Facebook άλμπουμ.
Το βιβλίο «Η αναγκαιότητα της ανάγνωσης».
O συγγραφέας Νίκος Σιδέρης.
Οι εκδόσεις Μ. Σιδέρη.

Οι εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη και o πολυχώρος «ΑΙΤΙΟΝ» παρουσίασαν το βιβλίο του Νίκου Σιδέρη, «Η αναγκαιότητα της ανάγνωσης».

Για το βιβλίο μίλησαν:

• Μάνος Κοντολέων, συγγραφέας
• Κατερίνα Τοράκη, χημικός μηχανικός, βιβλιοθηκονόμος.

«Πόσο καλύτερος θα ήταν αυτός ο κόσμος αν διαβάζαμε; Πόσο καλύτερες θα ήταν αυτές οι εποχές αν, απλά, διαβάζαμε;

Πόσο καλύτερος θα ήταν ο κόσμος αν κάθε παιδί είχε γνωριστεί με τον Τομ Σόγιερ, τον Χακλμπέρι Φιν, τη Χιονάτη, τον Μάγο του Οζ, την Αλίκη και τον Αίσωπο; Πόσο καλύτερος θα ήταν ο κόσμος αν οι απανταχού «υπεύθυνοι» –φανεροί ή σκιώδεις– είχαν διαβάσει Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Θουκυδίδη, Σενέκα, Οβίδιο, Σαίξπηρ, Μολιέρο, Όστεν, Μπέκετ, Φιτζέραλντ, Ντίκενς;

Πόσο καλύτερος θα ήταν ο κόσμος αν δικηγόροι, υδραυλικοί, ταξιτζήδες, γιατροί, αγρότες, καθηγητές, δημοσιογράφοι, αν όλοι μας διαβάζαμε κλασική λογοτεχνία;»

Ο συγγραφέας παρουσίασε την κα Κατερίνα Τοράκη, «Είναι τουλάχιστον συγκινητικό ένας άνθρωπος που σε στήριζε πριν πολλά χρόνια ως καθηγητής, να σε στηρίζει από άλλο θέση και τώρα, εκτός ακαδημαϊκών εδράνων», είπε και την ευχαρίστησε για την παρουσία της. Παρουσίασε τον κο Μάνο Κοντολέων και τον χαρακτήρισε ως έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς μας, πολυγραφότατο με πλούσια εργογραφία και εξέφρασε τη σιγουριά του ότι όλοι έχουμε συναντηθεί αναγνωστικά μαζί του. «Κοσμούν τη σημερινή παρουσίαση», σχολίασε και για τους δύο και κατέθεσε την τιμή που νιώθει ως νέος συγγραφέας.

Ως «προσωπική εξομολόγηση» χαρακτήρισε το βιβλίο του, εξομολόγηση της βαθιάς του πίστης ότι η ανάγνωση μπορεί να αλλάξει τον κόσμο ως βαθιά πνευματική δραστηριότητα και διεργασία. Δέχεται την κριτική περί ρομαντισμού αυτών των θέσεων αλλά σημείωσε την πεποίθησή του ότι μπορεί να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους και συνεπώς να δημιουργήσουμε καλύτερες κοινωνίες.

Ευχαρίστησε το Αίτιον που φιλοξένησε την εκδήλωση και τον εκδοτικό του οίκο και έδωσε το λόγο στην κα Τοράκη.

Η κα Κατερίνα Τοράκη ευχαρίστησε το συγγραφέα για την πρόσκληση την οποία δέχτηκε χωρίς δεύτερη σκέψη λόγω της εκτίμησης προς τον ίδιο αλλά και διότι το θέμα είναι πρόκληση και για την ίδια.

«Πως έγινα και εγώ αναγνώστρια;», αναρωτήθηκε η κα Τοράκη και περιέγραψε τις παιδικές της εμπειρίες από τον οικογενειακό της χώρο, την προτροπή συγγενικών προσώπων να αγοράζει «βιβλία σε τεύχη», όπως και έκανε με τη στήριξη των γονιών της. «Πέρα από τη λαχτάρα των γονιών, στο να γίνω αναγνώστρια σημαντικό ρόλο έπαιξε η δημοτική βιβλιοθήκη στα Χανιά όπου διάβασα πολλά βιβλία με την καθοδήγηση του βιβλιοθηκάριου και έγραψα έκθεση με θέμα την αποταμίευση η οποία βραβεύτηκε από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία», είπε.

Είναι δύσκολο να εξηγήσεις το αυτονόητο, την αναγκαιότητα της ανάγνωσης...

«Είναι δύσκολο να εξηγήσεις το αυτονόητο», είπε αναφερόμενη στην επιχειρηματολογία για την αναγκαιότητα της ανάγνωσης, «το αυτονόητο της αναγκαιότητας της ανάγνωσης». Αναφέρθηκε στην ετυμολογία των λέξεων «αναγκαιότητα» και «ανάγνωση» με συνδετικό κρίκο την «κατανόηση».

Αναφέρθηκε στο ΕΚΕΒΙ, το άνοιγμα και το κλείσιμό του, «Ενός από τους πιο δημοκρατικούς και προοδευτικούς θεσμούς στον τόπο μας και άσχετα από τα προβλήματα που υπήρχαν θα έπρεπε να επιλεγεί ένας άλλος τρόπος διευθέτησης». Αναφέρθηκε στο κλείσιμο βιβλιοπωλείων, την ενιαία τιμή και τη δυνατότητα (ή αδυναμία) των Ελλήνων να αγοράζουν βιβλία.

Το μέγα ύπαιθρον και η έλξις του Ηλίου...

«Τον Αύγουστο του 1906 στα Παναθήναια είχε δημοσιευτεί κείμενο με τίτλο "Για να συνηθίσουν οι Έλληνες να διαβάζουν", μία έρευνα η οποία ζητούσε από ανθρώπους των γραμμάτων να απαντήσουν στο γιατί δεν διαβάζουν οι Έλληνες», είπε και κατέθεσε ως κοινή διαπίστωση των συμμετεχόντων στην έρευνα, την ανάγνωση εφημερίδων, τον πολλαπλασιασμό του προϊόντος με έκπτωση στην ποιότητα, τον αγώνα για επιβίωση, τα μέσα μεταφοράς, καθώς και «το μέγα ύπαιθρον και η έλξις του Ηλίου».

Ο Παύλος Νιρβάνας στο εισαγωγικό του σημείωμα σε αυτή τη μελέτη σχολίαζε, «Αφού δεν μπορούμε να καταργήσουμε την ύπαιθρο και τον Ήλιο, να τα συμβιβάσουμε με την ανάγνωση, να φέρουμε την τέχνη του λόγου στην ύπαιθρο, στις στοές και στα θέατρα, να κάνουμε τον Έλληνα αγαπήσει το λόγο, να τον προπαρασκευάσουμε για το βιβλίο...».

Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας ήταν πιο απόλυτος, «Αν αναγιγνώσκουν δεν ξέρω, ξέρω πως δεν διαβάζουν, ο Ρωμιός ποτές δεν αγάπησε το διάβασμα, ούτε τώρα, ούτε μετά την Επανάσταση, ούτε στα χρόνια της σκλαβιάς, σκίσιμο, κάψιμο τα βιβλία σαν να ήταν οχτροί μας θανάσιμοι. Δεν μας έμαθαν τίποτα; Δεν μας χαροποίησαν καμιά φορά; Δυσκόλεψαν μονάχα τα παιχνίδια μας, τα μαλώματά μας. Φταίει θα πεις το σχολικό μας σύστημα, φταίει, μα πιο πολύ φταίει το νευρικό μας σύστημα, το μυαλό μας είναι που δεν υποφέρει στα αληθινά ζυγό και όχι ο τράχηλός μας».

Το 1981 ο Κυριάκος Ντελόπουλος στο βιβλίο του, «Το βιβλίο των βιβλίων» με συμβουλές ανάγνωσης και μελέτης στα παιδιά, γράφει, «Για ένα καλό και αποδοτικό διάβασμα χρειάζεται κέφι, όρεξη και καλή διάθεση. Πρέπει να το θέλεις, να το έχεις αποφασίσει. Διαφορετικά να ξέρεις πως με την ποίηση δεν θα κερδίσεις τίποτα».

Η Βενετία Αποστολίδου αναρωτιέται σε άρθρο της σε αφιέρωμα στο περιοδικό «ο Αναγνώστης» για την απόλαυση της ανάγνωσης, «Πρέπει να ξαναδούμε τι σημαίνει απόλαυση του κειμένου». Ταυτίζεται με την ψυχαγωγία και διερωτάται, «Πότε θα πάμε παρακάτω; Παραπέρα;». «Πρέπει να δημιουργεί προσδοκίες η ανάγνωση και όχι μόνον εκείνη της απόλαυσης, να την αναδείξουμε σε πολυδύναμο μέσο απόλαυσης γνώσης και κοινωνικής συμμετοχής, το χρωστάμε σε όλα τα παιδιά αλλά ειδικά στα παιδιά που στερούνται πολλών ευκαιριών», γράφει η Βενετία Αποστολίδου.

Η Μάρω Δούκα σχολιάζει για το θέμα, «Διαβάζουμε λογοτεχνία πρωτίστως από ανάγκη, για να παρηγορηθούμε κάπως, να ακυρώσουμε τη μοναξιά μας, να φωτίσουμε την καθημερινότητά μας, να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους, να επικοινωνήσουμε με διαφορετικούς πολιτισμούς, άλλους λαούς, να ταξιδέψουμε στο χρόνο, να οραματιστούμε τον καλύτερο κόσμο που δικαιούμαστε. Διαβάζουμε όμως και για να μάθουμε, να διδαχτούμε, να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και πάνω απ' όλα διαβάζουμε για την απόλαυση του κειμένου τη χαρά της λέξης, την έκπληξη του απρόβλεπτου».

Συμφώνησε με τους προβληματισμούς και τις σκέψεις που ξεδιπλώνει ο συγγραφέας στο βιβλίο του και διαπίστωσε τη διαχρονικότητα των εννοιών που τον απασχολούν. Με αφορμή την επαγγελματική ιδιότητα του συγγραφέα (βιβλιοθηκονόμος), αναρωτήθηκε εάν οι βιβλιοθηκονόμοι διαβάζουν, ένας προβληματισμός που υπάρχει παντού στον κόσμο, όπως είπε, βάσει της προσωπικής της έρευνας.

Οι βιβλιοθηκονόμοι διαβάζουν πάνω από το μέσο όρο του πληθυσμού...

«Οι βιβλιοθηκονόμοι διαβάζουν πάνω από το μέσο όρο του πληθυσμού», είπε, και ως μέσο όρο στην Αμερική όρισε τα 5 βιβλία το χρόνο ενώ βάσει πρόσφατης έρευνας του ΕΚΕΒΙ για τη χώρα μας, τα 5,9 βιβλία το χρόνο, «Στοιχεία που δείχνουν ότι η κατάσταση στην Ελλάδα δεν είναι μοναδική στον κόσμο».

«Καλύτεροι βιβλιοθηκονόμοι είναι αυτοί που διαβάζουν», συνέχισε και ανέφερε παράδειγμα βιβλιοθηκονόμου που διαβάζει πάνω από 200 βιβλία. Εξέφρασε δε, το θαυμασμό της για τα βιβλία που διαβάζει ο συγγραφέας παρά το νεαρό της ηλικίας του. Αναφέρθηκε στο σημαντικό ρόλο που παίζουν οι βιβλιοθηκονόμοι και οι βιβλιοθήκες στην ενίσχυση της φιλαναγνωσίας.

Σε βάζει να σκεφτείς...

Το «Σε βάζει να σκεφτείς» κατέθεσε ως τη σημαντικότερη συνεισφορά του συγγραφέα και του βιβλίου του και περιέγραψε τη δομή, τον τρόπο που οργάνωσε το περιεχόμενό του και τα ζητήματα που θίγει σε αυτό, «Αναγκαιότητα του βιβλίου ή της ανάγνωσης;», «Τι είναι ανάγνωση;», «Ποιες είναι οι μορφές ανάγνωσης;», «Μαθητές και λογοτεχνία», «Γιατί να διαβάζουμε λογοτεχνία;», «Ανάγνωση και απόλαυση» και πολλά ακόμη, δίνοντας τη δική του απάντηση ή προβληματισμό.

«Μπορεί η ανάγνωση να αλλάξει τον κόσμο;», είναι ο κεντρικός προβληματισμός του βιβλίου με το συγγραφέα να έχει βαθιά θετική πεποίθηση, «Πόσο καλύτερος θα ήταν αυτός ο κόσμος εάν διαβάζαμε, εάν κάθε παιδί είχε συναντηθεί με τον Τομ Σώγερ, την Αλίκη, τον Αίσωπο, ... Αν οι απανταχού υπεύθυνοι είχαν διαβάσει Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Σενέκα, Μολιέρο ... ».

Η εποχή μας δεν υστερεί στα μέσα αλλά στους στόχους...

«Η εποχή μας δεν υστερεί στα μέσα αλλά στους στόχους», ισχυρίζεται ο συγγραφέας, κάτι που η κα Τοράκη μεταφράζει ως υστέρηση σε όραμα, βούληση και πολιτική, και συμφώνησε μαζί του στο ότι η ανάγνωση συμφιλιώνει το παρελθόν με το παρόν και χτίζει γερά θεμέλια για το μέλλον. Τον συνεχάρη και εξέφρασε το θαυμασμό της για αυτό που έχει γράψει κάνοντάς μας κοινωνούς και συνοδοιπόρους στο όμορφο ταξίδι του.

Ο κος Μάνος Κοντολέων μίλησε για την πρώτη του επαφή με το συγγραφέα, όταν του τηλεφώνησε για αυτή την παρουσίαση και διαπιστώνοντας την ποιότητα του ανθρώπου αισθάνθηκε ότι δεν πήγαν χαμένα όλα τα χρόνια που γράφει, «Υπάρχουν άνθρωποι που με σκέφτονται και με καλούν σε μία τέτοια στιγμή της ζωής τους, τον ευχαριστώ και τον συγχαίρω», είπε για το Νίκο Σιδέρη.

«Αμήχανη ικανοποίηση ένιωθα όταν διάβαζα το βιβλίο, το μανιφέστο του Νίκου Σιδέρη», συνέχισε ο κος Κοντολέων και εξήγησε αυτό του το συναίσθημα από το ότι όσα διάβαζε ήταν σκέψεις και του ίδιου, σκέψεις τις οποίες ποτέ δεν διατύπωσε αλλά συνθέτουν το αναγνωστικό και συγγραφικό του προφίλ. Για τους ίδιους λόγους αισθάνθηκε αμηχανία, για αυτά που ήταν δίπλα του, υπήρχαν και δεν είχε σκεφτεί να τα βάλει ο ίδιος σε μία σειρά.

Πυκνό και μεστό κείμενο που κάθε λίγο και λιγάκι το άφηνα στα γόνατά μου και αναλογιζόμουν αυτά που είχα διαβάσει...

«Πυκνό και μεστό κείμενο που κάθε λίγο και λιγάκι το άφηνα στα γόνατά μου και αναλογιζόμουν αυτά που είχα διαβάσει και κάπως παρόμοια, αποφάσισα σήμερα να μιλήσω για αυτό», είπε και διάβασε χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο, για το πως η ανάγνωση διαμόρφωσε τον ίδιο το συγγραφέα Νίκο Σιδέρη και διαμόρφωσε την προσωπικότητά του. Αυτό ήταν που κέρδισε τον κο Κοντολέων, ως συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας, το συναίσθημα που συνδέει έναν ενήλικα με την παιδική του ηλικία.

«Για σκεφτείτε τα πρότυπα που έχουμε βάλει στη ζωή μας, πόσο έχουν επηρεαστεί από τις παιδικές αναγνώσεις μας», αναρωτήθηκε ο ίδιος και κατέθεσε την προσωπική του εμπειρία, «Έψαχνα στη γυναίκα που θα αγαπούσα ένα πρόσωπο που θα είχε κάτι από την Ειρήνη Φορσάιτ του Τζον Γκάλσγουορθυ, κάτι από το μπρίο της Ντεζιρέ Κλαρί». Με αυτή τη θέση συμφώνησε και ο Νίκος Σιδέρης συμπληρώνοντας, «Αυτό που κάνει η παιδική λογοτεχνία, το κάνει κρυφά, όταν το παιδί διαβάζει τον σημαδεύουν πράγματα που θα διαπιστώσει αργότερα, αρετές και αξίες που βγαίνουν αργότερα άρρητα, όχι εκκωφαντικά».

Έρχεται η λογοτεχνία και λέει για τα παιδιά, ξέρετε, εγώ τα έχω ξυπνήσει, εγώ τα έχω μορφοποιήσει...

Ο κος Κοντολέων σημείωσε τη σχέση των μεγάλων και καταξιωμένων συγγραφέων παιδικής λογοτεχνίας, με την παιδική τους ηλικία, τις όχι τόσο καλές τις περισσότερες φορές, για να δείξει το βάθος των συναισθημάτων των παιδιών παρά την αίσθησή μας ότι είναι επιφανειακά, «Έρχεται η λογοτεχνία και λέει για τα παιδιά, ξέρετε, εγώ τα έχω ξυπνήσει, εγώ τα έχω μορφοποιήσει».

Το επόμενο απόσπασμα καταδείκνυε τις αξίες της σύγχρονης εποχής, «Τα παιδιά γνωρίζουν τους μεγάλους επιχειρηματίες αλλά αγνοούν, αδίκως, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον Εμμανουήλ Ροΐδη, το Νίκο Καβαδία, τον Άντον Τσέχωφ, τη Βιρτζίνια Γουλφ, τον Θερβάντες... Οι ενήλικες έχουν ξεχάσει τον Σαρλ Περώ και τους αδελφούς Γκριμ ενώ κατά πάσα πιθανότητα τους χρωστάνε μερικές από τις πιο μαγικές στιγμές της ζωής τους».

Οι αμφισβητήσεις της σιγουριάς δυναμώνουν το παιδί.

«Σκεφτείτε», είπε ο κος Κοντολέων, «την κοκκινοσκουφίτσα και τον κοντορεβηθούλη, τι ξορκίζανε μέσα στους φόβους των παιδιών», σε αντίθεση με την εποχή μας όπου νομίζοντας ότι προστατεύουμε την παιδική ηλικία, την καταστρέφουμε, «Οι αμφισβητήσεις της σιγουριάς δυναμώνουν το παιδί».

Με το τρίτο απόσπασμα ανέδειξε το πως ο αναγνώστης ζει εμπειρίες, ακούει μουσική, βλέπει εικόνες, κάτι που μόνον χάσιμο χρόνου δεν είναι, «Είναι χάσιμο χρόνου να σε παίρνει από το χέρι ο Καζαντζάκης; Όταν συνομιλείς με τον Όμηρο; Όχι φυσικά! Η ανάγνωση είναι απόδραση από το ζωή και ταυτόχρονα διείσδυση στα πιο κρυφά της μυστικά», γράφει ο συγγραφέας στο βιβλίο του.

Στο τρίτο απόσπασμα έθιξε τη σχέση αναγνώστης, βιβλίο, συγγραφέας, και πως αυτή διαμορφώνεται, βασιζόμενος στις θετικές σπουδές του στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, σπουδές που τον βοήθησαν στην κατανόηση των νόμων που συνδέουν διαφορετικά πράγματα. Ένα τρίγωνο που επαναπροσδιορίζεται κάθε φορά από την εξέλιξη και τις αλλαγές στα τρία σημεία του, «Το βιβλίο ξαναγράφεται κάθε φορά από τον αναγνώστη του», κατέληξε.

Ο αναγνώστης ελπίζει στην ανάγνωση... Η ανάγνωση μας προστατεύει...

«Ο αναγνώστης ελπίζει στην ανάγνωση», «Η ανάγνωση μας προστατεύει», είναι δύο από τις ωραιότερες και ουσιαστικότερες φράσεις στο βιβλίο του Νίκου Σιδέρη με τις οποίες ο κος Κοντολέων έκλεισε την ομιλία του προτρέποντας τους νέους να αμφισβητούν τα πράγματα, με την έννοια της ανάλυσης και εκτίμησης της αξίας τους.

Η αλήθεια δεν κατακτάται ποτέ, η αλήθεια προσεγγίζεται.

«Ένα μικρό αλλά γεμάτο βιβλίου θυμού, σε μια εποχή όπου όλα ομαδοποιούνται, έρχεται ένας νέος άνθρωπος και λέει, "όχι ρε! θα πούμε κάτι άλλο", με το ρομαντισμό και τον έντονο λόγο της νεότητάς του», είπε ο κος Κοντολέων προκαλώντας έτσι το συγγραφέα να παρέμβει και να απαντήσει στο χαρακτηρισμό του ρομαντικού με πρακτικό τρόπο, με το «εξαίσιο παράδοξο της ανάγνωσης», απέναντι στην πεποίθηση όλων ότι διαβάζοντας μαθαίνουμε, αντιπαρέβαλε τη δική του άποψη, «διαβάζοντας διαπιστώνω ότι δεν ξέρω τίποτα», μία αίσθηση που ενισχύεται με το περισσότερο διάβασμα, «Η αλήθεια δεν κατακτάται ποτέ, η αλήθεια προσεγγίζεται». Αυτή η συνεχής προσπάθεια μεγαλύτερης προσέγγισης στην αλήθεια μας κάνει πιο ανεκτικούς, πιο δεκτικούς, στρογγυλεύει τις αιχμές μας, γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι.

Αξίζει πραγματικά η θέαση/ακρόαση του βίντεο, των ομιλιών αλλά και της συζήτησης που ακολούθησε.